Bài 5. Đặc điểm chuyển động nhìn thấy của một số thiên thể trên nền trời sao - Chuyên đề học tập Lí 10 Kết nối tri thức

Câu hỏi tr 40 CH

Hãy nêu cấu trúc của hệ Mặt Trời và sự chuyển động của các hành tinh trong hệ Mặt Trời

Lời giải chi tiết:

- Cấu trúc của hệ Mặt Trời:

+ Mặt Trời

+ 8 hành tinh

+ Các hành tinh lùn

+ Các tiểu hành tinh

- Sự chuyển động của các hành tinh trong hệ Mặt Trời: 8 hành tinh chuyển động quanh Mặt Trời có quỹ đạo gần tròn và mặt phẳng quỹ đạo của chúng gần như trùng khít nhau

Câu hỏi tr 41 CH

Hãy nêu đặc điểm cấu tạo của một số hành tinh trong hệ Mặt Trời

Lời giải chi tiết:

- Thủy tinh, Kim tinh, Trái Đất, Hỏa tinh có thành phần cấu tạo chủ yếu từ đá và kim loại

- Mộc tinh và Thổ tinh có thành phần cấu tạo chủ yếu là khí helium và khí hydrogen

- Thiên vương tinh và Hải vương tinh có thành phần chính từ abwng, nước, ammonia và methane

- Các tiểu hành tinh cấu tạo phần nhiều bằng đá và kim loại

Câu hỏi tr 41 HĐ

Dựa vào chiều quay của Trái Đất, hãy thảo luận để rút ra kết luận về chiều chuyển động và sự mọc, lặn của Mặt Trời hằng ngày

Lời giải chi tiết:

Chiều chuyển động của Mặt Trời:

+ Buổi sáng, khoảng thời gian Mặt Trời nhô lên khỏi đường chân trời gọi là bình minh, sau đó Mặt Trời di chuyển dần lên cao.

+ Buổi trưa, Mặt Trời ở vị trí cao nhất

+ Buổi chiều, Mặt Trời hạ xuống thấp dần và lặn xuống phía dưới đường chân trời, khoảng thời gian Mặt Trời lặn xuống dưới đường chân trời gọi là hoàng hôn

=> Đường đi của Mặt Trời quan sát thấy là một cung tròn từ Đông sang Tây trên quả cầu không gian

Câu hỏi tr 42 HĐ 1

Dựa trên đường đi của Mặt Trời quan sát thấy từ Trái Đất, hãy thảo luận để giải thích câu sau: "Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng. Ngày tháng mười chưa cười đã tối”.

Lời giải chi tiết:

Đường đi của Mặt Trời thay đổi theo các mùa trong năm làm cho khoảng thời gian từ khi Mặt Trời mọc và lặn khác nhau

Đường đi của Mặt Trời cao dần từ mùa đông đến mùa hạ. Mùa hạ, Mặt Trời ở vị trí cao nhất trên hướng chính nam => Mùa hè thì Mặt Trời mọc sớm, lặn muộn; còn mùa đông thì ngược lại.

Câu hỏi tr 42 CH

Mô tả và kể tên hình dạng Mặt Trăng quan sát thấy từ Trái Đất

Phương pháp giải:

Quan sát hình vẽ và vận dụng kiến thức đã học từ KHTN 6

Lời giải chi tiết:

Mô tả từ phải sang trái

+ Sau ngày không có Trăng, 4 ngày sau thì trăng khuyết

+ 8 ngày sau: trăng bán nguyệt

+ 12 ngày sau: trăng khuyết

+ 16 ngày sau: trăng tròn

+ 19 ngày sau: trăng khuyết

+ 23 ngày sau: trăng bán nguyệt

+ 27 ngày sau: trăng khuyết

Câu hỏi tr 42 HĐ 2

Thảo luận để giải thích tại sao hình ảnh Trăng tròn quan sát thấy ở các nơi khác nhau trên Trái Đất và các thời điểm khác nhau lại giống nhau

Lời giải chi tiết:

Mặt trăng xoay quanh Trái Đất với chu kì là 29,5 ngày và chuyển động cùng Trái Đất xung quanh Mặt Trời. Ngoài chuyển động quanh Trái Đất, Mặt Trăng cũng tự quay xung quanh mình nó với chu kì bằng chu kì quay quanh Trái Đất, nên Mặt Trăng luôn hướng một mặt duy nhất về phía Trái Đất

=> Quan sát thấy ở các nơi khác nhau trên Trái Đất và các thời điểm khác nhau lại giống nhau

Câu hỏi tr 43 HĐ 2

Thảo luận để rút ra kết luận về sự chuyển động của Mặt Trăng quanh Trái Đất

Lời giải chi tiết:

Mặt trăng xoay quanh Trái Đất với chu kì là 29,5 ngày và chuyển động cùng Trái Đất xung quanh Mặt Trời. Ngoài chuyển động quanh Trái Đất, Mặt Trăng cũng tự quay xung quanh mình nó với chu kì bằng chu kì quay quanh Trái Đất, nên Mặt Trăng luôn hướng một mặt duy nhất về phía Trái Đất

Câu hỏi tr 43 CH

Dựa vào mô hình hệ Mặt Trời, hãy giải thích tại sao hình ảnh quan sát thấy Thủy tinh, Kim tinh, Thổ tinh, Hỏa tinh, Mộc tinh gần thẳng hàng nhau

Lời giải chi tiết:

Kim tinh, Thủy tinh, Thổ tinh, Hỏa tinh, Mộc tinh gần như thẳng hàng nhau vì tốc độ góc của các hành tinh này gần tương đương như nhau

Câu hỏi tr 44 HĐ

Thảo luận để mô tả về mô hình hệ địa tâm của Ptoleme như hình 5.13 dưới đây

Lời giải chi tiết:

Mô hình hệ địa tâm của Ptolemy:

- Trái Đất nằm yên ở trung tâm vũ trụ

- Giới hạn của vũ trụ là một vòm cầu trên có gắn các sao. Vòm cầu này quay đều quanh một trục xuyên qua Trái Đất

- Mặt Trăng, Mặt Trời chuyển động đều quanh Trái Đất cùng chiều với chiều quay của vòm cầu nhưng với chu kì khác nhau nên chúng dịch chuyển đối với các sao

- Các hành tinh chuyển động đều theo những vòng tròn nhỏ (gọi là nội luân); tâm của vòng tròn nhỏ này chuyển động theo các vòng tròn lớn (gọi là ngoại luân) quanh Trái Đất.

- Trái Đất, Mặt Trời, tâm vòng tròn nhỏ của Kim tinh, Thủy tinh luôn nằm trên một đường thẳng

Câu hỏi tr 45 CH

1. Hãy so sánh mô hình hệ địa tâm của Ptolemy và hệ nhật tâm của Copernic về sự chuyển động của các hành tinh, vị trí của các hành tinh

2. Tìm kiếm trên internet, sách báo để nêu một số hạn chế của mô hình hệ nhật tâm so với mô hình hệ Mặt Trời ngày nay.

Phương pháp giải:

Tìm hiểu trên internet, sách báo

Lời giải chi tiết:

1. 

2. 

Câu hỏi tr 46 CH

Hãy giải thích chuyển động nhìn thấy của Mặt Trời dựa vào sự tự quay của Trái Đất

Lời giải chi tiết:

- Do Trái Đất tự quay quanh trục theo chiều từ tây sang đông, đồng thời quay quanh Mặt Trời nên ta có cảm giác Mặt Trời chuyển động xung quanh Trái Đất. 

- Tại một nơi trên Trái Đất, ta thấy Mặt Trời mọc lên ở hướng đông và lặn ở hướng tây. Thuy nhiên, ta chỉ quan sát được Mặt Trời mọc đúng hướng đông, lặn đúng ở hướng tây vào ngày xuân phân và thu phân

- Quỹ đạo chuyển động biểu kiến của Mặt Trời trong một năm gọi là hoàng đạo. Hoàng đạo đi qua 12 chòm sao. Năm dương lịch có 12 tháng, mỗi tháng Mặt Trời ứng với vị trí của một chòm sao.

- Hằng ngày Mặt Trời mọc lên ở phía Đông và sau đó lặn xuống ở phía Tây. Trung bình mất 24 giờ để từ giữa trưa quay trở lại giữa trưa của ngày hôm sau. Mỗi ngày ta sẽ thấy Mặt Trời mọc và lặn lệch đi so với hôm trước một chút, nhưng vị trí của nó lúc mọc và lúc lặn so với đường chân trời lặp lại đúng một năm

Câu hỏi tr 47 HĐ

Bằng hình vẽ hãy giải thích tên gọi “sao Hôm”, “sao Mai” của Kim tinh

Lời giải chi tiết:

- Từ Trái Đất quan sát được Kim Tinh chuyển động quanh Mặt Trời, giống như việc nó đang mọc và lặn ở các thời điểm khác nhau

- Lim tinh ban đầu dịch chuyển cùng hướng với Mặt Trời, nhưng sau đó dịch chuyển nhanh hơn nên Kim tinh sẽ vượt Mặt Trời và đi xa dần Mặt Trời về hướng đông – gọi là sao Mai

- Khi Kim tinh xuất hiện vào chiều tối (khi Mặt Trời lặn)  thì gọi là sao Hôm