Bài 14: Khái quát về cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh SGK lịch sử 12 Cánh Diều

? mục 1

Các yếu tố về hoàn cảnh đất nước, quê hương và gia đình đã ảnh hưởng như thế nào đến cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Vì sao khẳng định: Đến đầu thế kỉ XX, sự nghiệp cứu nước và giải phóng dân tộc Việt Nam "lâm vào tình hình đen tối tưởng như không có đường ra"?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ phần 1. Những yếu tố ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh (SGK trang 83)

- Chỉ ra các yếu tố về hoàn cảnh đất nước, quê hương và gia đình đã ảnh hưởng đến cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Vì sao khẳng định: Đến đầu thế kỉ XX, sự nghiệp cứu nước và giải phóng dân tộc Việt Nam "lâm vào tình hình đen tối tưởng như không có đường ra".

Lời giải chi tiết:

Hoàn cảnh đất nước

- Việt Nam là đất nước văn hiến, có lịch sử lâu đời. Trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, nhân dân Việt Nam đã hun đúc nên những truyền thống quý báu và nổi bật như yêu nước, kiên cường, đoàn kết, nhân nghĩa...

- Cuối thế kỉ XIX, thực dân Pháp đã đặt được ách cai trị trên toàn lãnh thổ Việt Nam. Từ một quốc gia độc lập, Việt Nam trở thành nước thuộc địa nữa phong kiến. Mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam với thực dân Pháp ngày càng gay gắt. Nhiệm vụ cứu nước, giải phóng dân tộc trở nên cấp thiết.

- Từ cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX. phong trào yêu nước chống Pháp dưới ngọn cờ phong kiến và cuộc vận động cứu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản đều thất bại. Con đường cứu nước và giải phóng dân tộc của Việt Nam rơi vào khủng hoảng, bế tắc.

Hoàn cảnh quê hương

- Nghệ An là địa phương có truyền thống hiếu học và khoa bảng, người dân chịu khó và cần cù trong lao động. Đây còn là vùng đất của những làn điệu dân ca ví, giặm, là quê hương của nhiều danh nhân như Trạng nguyên Hồ Tông Thốc (1324 - 1404), nữ sĩ Hồ Xuân Hương (1772 - 1822), chi sĩ yêu nước Phan Bội Châu (1867-1940)..

- Nghệ An cũng là địa phương có truyền thống đấu tranh kiên cường chống ách thống trị của thực dân Pháp và phong kiến tay sai. Vào đầu thế kỉ XX, cuộc khai thác thuộc địa của tư bản Pháp đã dẫn đến hình thành khu công nghiệp Vinh - Bến Thủy. Từ đó, Nghệ An trở thành trung tâm công nghiệp, buôn bán lớn ở khu vực Bắc miền Trung. Những thanh niên, trí thức yêu nước và giai cấp công nhân có điều kiện tiếp thu nhiều tư tưởng mới của thời đại.

Hoàn cảnh gia đình

- Hồ Chí Minh xuất thân trong một gia đình nhà nho yêu nước, thân phụ là Nguyễn Sinh Sắc và thân mẫu là Hoàng Thị Loan.

- Nguyễn Sinh Sắc là một nhà nho yêu nước, từng đỗ Cử nhân lại trường thi Nghệ An (1894) và đỗ Phó bảng (1901). Ông là một tấm gương sáng về ý chí vượt khó, là người thầy mẫu mực trong dạy chữ, dạy người.

- Bà Hoàng Thị Loan là con gái của nhà nho yêu nước Hoàng Xuân Đường. Bà là người sống chan hòa, giỏi làm ruộng và dệt vải, đã nuôi dưỡng các con bằng tình thương yêu cùng những điệu hò, câu ví, giặm.

- Sinh ra trong hoàn cảnh đất nước mất độc lập, được thừa hưởng những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, quê hương và gia đình. Hồ Chí Minh có sự đồng cảm với người lao động và sớm nhận thức được trách nhiệm đối với nước nhà.

Đến đầu thế kỉ XX, sự nghiệp cứu nước và giải phóng dân tộc Việt Nam "lâm vào tình hình đen tối tưởng như không có đường ra" vì:
- Các phong trào yêu nước chống Pháp liên tiếp thất bại: Phong trào Cần Vương (1885-1896) thất bại. Phong trào Duy Tân (1906-1913) thất bại. Phong trào Đông Du (1905-1908) thất bại.
- Nền kinh tế Việt Nam bị Pháp thống trị: Pháp vơ vét tài nguyên, bóc lột sức lao động của người Việt. Nông nghiệp, công nghiệp, thủ công nghiệp đều bị sa sút. Nạn đói kém, thất học, dịch bệnh hoành hành.
- Nho giáo suy đồi: Nho giáo không còn phù hợp với yêu cầu của thời đại. Nhiều nho sĩ đã sa vào lối sống ích kỷ, hưởng thụ.
- Giai cấp tư sản non trẻ, yếu ớt: Giai cấp tư sản chưa có đủ sức mạnh để lãnh đạo phong trào cách mạng.
- Chưa có một tổ chức chính trị thống nhất: Các phong trào yêu nước đều hoạt động lẻ tẻ, thiếu sự liên kết.

? mục 2

Khai thác thông tin, tư liệu và các hình trong mục 2 trình bày những nét chính về tiểu sử và cuộc đời hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ phần 2. Tiểu sử và tiến trình hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh (SGK trang 86)

- Chỉ ra những nét chính về tiểu sử và cuộc đời hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Lời giải chi tiết:

- Hồ Chí Minh (lúc nhỏ lấy tên là Nguyễn Sinh Cung) sinh ngày 19-5-1890 tại làng Hoàng Trù (xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An). Trong quá trình hoạt động yêu nước và cách mạng. Hồ Chí Minh có nhiều tên gọi khác nhau như Nguyễn Tất Thành, Văn Ba. Nguyễn Ái Quốc..

- Từ năm 1890 đến năm 1911: Hồ Chí Minh có tuổi thơ gắn bó với làng Sen, đến năm 1895 được cha đưa theo vào Huế, học tại Trường Tiểu học Pháp - Việt Đông Ba, sau đó là Trường Quốc học Huế. Từ năm 1909, Nguyễn Tất Thành đến nhiều tỉnh phía nam như Bình Định (1909), dạy học tại Trường Dục Thanh ở Phan Thiết (1910) rồi vào Sài Gòn (1911). 

- Từ năm 1911 đến năm 1919: Nguyễn Tất Thành lấy tên là Văn Ba, rời Sài Gòn (1911) sang phương Tây tìm đường cứu nước, đi qua nhiều châu lục (châu Á, châu Âu, châu Phi và châu Mỹ) để tìm hiểu thực tiễn các nước. Cuối năm 1917, Nguyễn Tất Thành trở lại nước Pháp, tìm hiểu và tham gia hoạt động trong Đảng Xã hội Pháp (1918). Tại Hội nghị Véc-xai (1919), Nguyễn Tất Thành gửi bản Yêu sách của nhân dân An Nam để đòi quyền lợi cho dân tộc Việt Nam.

- Từ năm 1920 đến năm 1945: Nguyễn Ái Quốc (từ giữa năm 1942 lấy tên là Hồ Chí Minh) hoạt động ở Pháp và Liên Xô (1920 - 1923), sau đó là Trung Quốc, Xiêm (1924 - 1930). Trong thời gian này, Nguyễn Ái Quốc đến với chủ nghĩa Mác -Lê-nin và quyết định lựa chọn con đường cứu nước giải phóng dân tộc Việt Nam theo khuynh hướng cách mạng vô sản (1920); chuẩn bị các điều kiện về tư tưởng, chính trị và tổ chức, sau đó thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (1921 - 1930).

- Năm 1933, Nguyễn Ái Quốc trở lại Liên Xô hoạt động, nhưng vẫn theo dõi và hỗ trợ phong trào cách mạng ở Việt Nam.

- Năm 1941, sau 30 năm hoạt động ở nước ngoài, Nguyễn Ái Quốc trở về nước, cùng với Đảng Cộng sản Đông Dương trực tiếp chuẩn bị cho cuộc vận động giải phóng dân tộc: chủ trì Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương lần thứ 8 và thành lập Mặt trận Việt Minh (5-1941), thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân (12-1944),...

- Giữa tháng 8-1945, Hồ Chí Minh cùng với Đảng Cộng sản Đông Dương lãnh đạo toàn dân tổng khởi nghĩa giành chính quyền thành công đưa tới sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (2-9-1945).

- Từ năm 1945 đến năm 1969: Hồ Chí Minh là Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, đồng thời giữ nhiều chức vụ quan trọng khác. Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Đảng Cộng sản Đông Dương (từ năm 1951 là Đảng Lao động Việt Nam) lãnh đạo nhân dân tiến hành hai cuộc kháng chiến chống Pháp (1945 - 1954) và chống Mỹ (từ năm 1954 đến năm 1969), tham gia xây dựng và bảo vệ chế độ xã hội mới: chế độ dân chủ nhân dẫn (từ năm 1945) và chế độ xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc (từ năm 1954).

- Ngày 2-9-1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trần tại Hà Nội.