Ca dao về tình cảm gia đình thường xoay quanh những mối quan hệ huyết thống như cha mẹ - con cái, anh chị em, vợ chồng. Mỗi mối quan hệ đều được thể hiện qua những câu ca dao với những hình ảnh, ngôn ngữ riêng biệt, nhưng đều toát lên tình yêu thương, sự gắn bó và lòng hiếu thảo.
Trứng rồng lại nở ra rồng,
Hạt thông lại nở cây thông rườm rà.
Có cha sinh mới ra ta,
Làm nên thời bởi mẹ cha vui trồng.
Còn cha gót đỏ như son
Đến khi cha thác, gót con đen sì.
Đói lòng ăn hạt chà là,
Để cơm nuôi mẹ, mẹ già yếu răng.
Anh em như thể chân tay,
Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.
Em thời canh cửi trong nhà
Nuôi anh đi học đăng khoa bảng vàng
Trước là vinh hiển tổ đường,
Bõ công đèn sách lưu phương đời đời.
Anh đi làm mướn nuôi ai,
Cho áo anh rách, cho vai anh mòn?
Anh đi làm mướn nuôi con
Áo rách mặc áo, vai mòn mặc vai.
Anh em cốt nhục đồng bào,
Vợ chồng là nghĩa lẽ nào chẳng thương.
Anh em khúc ruột chia hai,
Mạch còn máu chảy đứt ngoài liền trong.
Anh em nào phải người xa,
Cùng chung bác mẹ một nhà cùng thân.
Yêu nhau như thể tay chân,
Anh em hòa thuận hai thân vui vầy.
Anh em như chân với tay
Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.
Anh em trên thuận dưới hòa,
Họ hàng đẹp mặt, mẹ cha vui vầy.
Ân cha nặng lắm cha ơi!
Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang.
Ân cha nghĩa mẹ chưa đền,
Bậu mong ôm gối cuốn mền theo ai?
Bao giờ cá lý hóa long,
Đền ơn cha mẹ ẵm bồng xưa nay.
Bố chồng là lông con phượng,
Mẹ chồng là tượng mới tô,
Nàng dâu mới về là bồ chịu chửi
Bồng em đi dạo vườn dưa,
Dưa đà có trái chị chưa có chồng
Cây khô chưa dễ mọc chồi,
Bác mẹ chưa dễ ở đời với ta.
Non xanh bao tuổi mà già,
Bởi vì sương tuyết hóa ra bạc đầu
Cha chài, mẹ lưới, con câu
Con trai tát nước, nàng dâu đi mò
Cha già tuổi đã đủ trăm,
Chạnh lòng nhớ tới đằm đằm lụy sa
Cha mẹ đòi ăn cá thu,
Gả con xuống biển mù mù tăm tăm
Chị em trên kính dưới nhường
Là nhà có phúc mới đường yên vui
Chiều chiều ngó ngược, ngó xuôi
Ngó không thấy mẹ, ngùi ngùi nhớ thương
Chiều chiều ra đứng bờ mương,
Bên tình bên hiếu, biết thương bên nào
Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều
Chồng cô, vợ cậu, chồng dì
Trong ba người ấy chết thì không tang
Có anh có chị mới hay,
Không anh không chị như cây một mình
Có con đỡ gánh đỡ gồng,
Con đi lấy chồng vai gánh tay mang
Có con mà gả chồng gần
Nửa đêm đốt đuốc mang phần cho cha
Con ai là chẳng giống cha,
Cháu ai là chẳng giống bà giống ông
Con cậu, cậy nuôi thầy cho,
Cháu cậu, cậu bắt chăn bò, chăn trâu
Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con
Cồng cộc bắt cá dưới bàu,
Cho mẹ mày giàu, đám giỗ đầu heo
Cơm cha áo mẹ ai ơi,
Chẳng ăn thua thiệt, chẳng chơi cũng hoài
Cơm cha áo mẹ ăn chơi,
Bưng bát cơm người, đổ bát mồ hôi
Dạy con từ thuở còn thơ,
Dạy vợ từ thuở bơ vơ mới về
Dì ruột thương cháu như con,
Rủi mà không mẹ, cháu còn cậy trông
Em thời đi cấy ruộng bông,
Anh đi cắt lúa để chung một nhà.
Đem về phụng dưỡng mẹ cha
Muôn đời tiếng hiếu người ta còn truyền
Giàu sang nhiều kẻ đến nhà,
Khó khăn nên nỗi ruột rà xa nhau
Gió đưa cây cải lý hương,
Xa cha xa mẹ thất thường bữa ăn.
Sầu riêng cơm chẳng muốn ăn,
Đã bưng lấy bát lại dằn xuống mâm
Gió mùa thu mẹ ru con ngủ,
Năm canh chầy, thức đủ năm canh
Hoài con mà gả chồng xa,
Ba sào ruộng chéo, chẳng ma nào cày
Mấy người hát tối hôm qua,
Hôm nay không hát cho ta nghe cùng.
Hát cho con gái có chồng
Con trai có vợ, mẹ dòng có con
Trời mưa ướt lá dai bì,
Con mẹ, mẹ xót, xót gì con dâu!
Tu đâu cho bằng tu nhà
Thờ cha, kính mẹ, ấy là chân tu
Tưởng rằng chị ngã em nâng,
Ai ngờ chị ngã, em bưng miệng cười
Tưởng rằng là đạo mẹ cha,
Con trai con gái cũng là một thương
Vẳng nghe chim vịt kêu chiều,
Bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều ruột đau
Ví dầu cầu ván đóng đinh,
Cầu tre lắc lẻo gập ghềnh khó đi.
Khó đi mẹ dắt con đi,
Con đi trường học, mẹ đi trường đời
Ví dù con phụng bay qua,
Mẹ nói con gà, con cũng nói theo
Có cha có mẹ thì hơn,
Không cha không mẹ như đờn đứt dây
Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
Khôn ngoan đối đáp người ngoài
Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.
Tôm càng lột vỏ, bỏ đuôi
Giã gạo cho trắng mà nuôi mẹ già.
Công cha như núi ngất trời,
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông.
Núi cao biển rộng mênh mông,
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!
Ngó lên nuộc lạt mái nhà,
Bao nhiêu nuộc lạt nhớ ông bà bấy nhiêu.
Chị em một ruột cắt ra
Chị không em có cũng là như không.
Qua đình ngả nón trông đình,
Đình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu
Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương
Nhớ ai dãi nắng dầm sương
Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao
Vợ chồng là ruột là rà
Anh em có cửa có nhà anh em
Sao cho trong ấm ngoài êm
Như thuyền có bến như chim có bầy.
Đi khắp thế gian không ai tốt bằng Mẹ,
Gánh nặng cuộc đời không ai khổ bằng Cha.
Cha mẹ giàu thì con thong thả,
Cha mẹ nghèo, con cực đã gian nan.
Sáng mai kiếm củi trên ngàn,
Chiều về xuống biển mò hang cua còng.
Một mẹ nuôi được mười con,
Mười con không nuôi được một mẹ.
Mẹ nuôi con biển hồ lênh láng,
Con nuôi mẹ kể tháng kể ngày.
Lên non mới biết non cao,
Nuôi con mới biết công lao mẹ thầy.
Con người có cố có ông,
Như cây có cội, như sông có nguồn.
Cũng thì con mẹ con cha,
Cành cao vun xới, cành la bỏ liều.
Chim đa đa đậu nhánh đa đa,
Chồng gần không lấy, đi lấy chồng xa.
Mai sau cha yếu mẹ già,
Chén cơm đôi đũa, tách trà ai nâng.
Con ơi con ngủ đi con,
Con khóc làm mẹ héo hon tấc lòng.
Có chồng mà chẳng có con
Khác gì hoa nở trên non một mình.
Không nghe anh thì lỗi đạo tam tùng,
Nghe anh thì thất hiếu, thất trung với mẹ thầy.
Đèn cu li nửa nước nửa dầu,
Nửa thương cha mẹ, nửa sầu nợ duyên.
Yêu nhau gánh gạch về xây,
Chẳng đắp nên núi cũng quây nên thành.
Đã thành gia thất thì thôi,
Đèo bòng chi lắm tội trời ai mang.
Đố ai đếm được vì sao
Đố ai đếm được công lao mẹ già.
Đói lòng ăn hột chà là
Để cơm cho mẹ, mẹ già yếu răng
Đêm đêm con thắp đèn trời
Cầu cho cha mẹ sống đời với con
Cơm cha, áo mẹ, chữ thầy
Nghĩ sao cho bõ những ngày ước ao
Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon
Bà ơi cháu quý bà thay
Quý bà về nỗi bà hay cho quà
Ông ơi chớ vội đi xa
Để cho con cháu họp về chung vui
Bà tôi tóc bạc da nhăn
Nhưng tôi vẫn quý vẫn thương vô cùng
Nụ cười đẹp khiến lòng tôi hứng khởi
Chỉ ông bà mới làm được mà thôi
Hỡi ai rắc muối lên này
Làm cho mái tóc của bà bạc phơ
Ông bà là ngọc là vàng
Ai mà biết quý phúc rơi đầy nhà
Thắp hương mà vái ông bà
Cho em lấy chú Lang Sa em nhờ
Anh em như thể chân tay
Cùng cha cùng mẹ việc nhà hăng say
Anh em hiền thật là hiền
Chỉ một đồng tiền làm mất lòng nhau
Anh em ăn ở thuận hoà
Chớ điều chếch lệch người ta chê cười
Tình cảm gia đình là một trong những thứ tình cảm thiêng liêng và cao quý nhất trong cuộc sống mỗi con người. Ca dao về tình cảm gia đình đã góp phần gìn giữ và lan tỏa những giá trị đạo đức tốt đẹp, đồng thời nhắc nhở mỗi người về trách nhiệm và bổn phận của bản thân đối với gia đình.
Các môn khác
Môn Tiếng Anh
- Ý nghĩa câu ca dao Thân em như cúc mọc bờ rào, Kẻ qua ngắt nhụy, người vào bẻ bông
- Ý nghĩa câu ca dao Thân em như cột đình trung, Tay dơ cũng quẹt, tay phung cũng chùi
- Ý nghĩa câu ca dao Thân em như giọt nắng xuân, Mơ vào cửa phủ thấm vần thơ anh
- Ý nghĩa câu ca dao Muối ba năm muối vẫn còn mặn Gừng chín tháng gừng hãy còn cay
- Ý nghĩa câu ca dao Thân em như cánh chuồn chuồn Khi vui nó đậu, khi buồn nó bay
