Phân biệt ẩn dụ và hoán dụ - Văn 6

Ẩn dụ

Hoán dụ

Giống nhau

Là những biện pháp tu từ phổ biến trong văn học cũng như trong ngôn ngữ. Hai biện pháp trên góp phần tạo tăng sức gợi hình, gợi cảm

Khác nhau

Khái niệm

Là một biện pháp tu từ mà ở đó có các sự vật và hiện tượng được nhắc đến qua việc gọi tên sự vật hiện tượng khác mà ở đó có những nét tương đối giống nhau.

Là biện pháp tu từ dùng từ ngữ vốn chỉ sự vật, hiện tượng này để gọi tên sự vật, hiện tượng khác có mối quan hệ tương cận (gần nhau)

Phân loại

- Ẩn dụ hình thức (tương đồng về hình thức)

- Ẩn dụ cách thức (tương đồng về cách thức)

- Ẩn dụ phẩm chất (tương đồng về phẩm chất)

- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác (chuyển từ cảm giác này sang cảm giác khác hoặc cảm nhận bằng giác quan khác).

- Lấy một bộ phận thay thế cho toàn thể, cụ thể người nói, người viết thường lấy các bộ phận của vật thể

- Lấy vật chứa thay cho vật bị chứa: người nói, người viết thường sử dụng các sự vật có tính bao quát hơn để nói về các sự vật, hiện tượng được bao trùm trong đó.

- Lấy dấu hiệu thay cho vật mang dấu hiệu: được hiểu là dựa trên sự tương cận, gần gũi giữa hai sự vật để giúp cho ý của câu văn, câu nói đó được biểu hiện một cách truyền cảm hơn, ấn tượng hơn. Từ đó mới làm tăng giá trị của đối với chi tiết, ý văn hoặc lời nói.

- Lấy cái cụ thể thay cho cái trừu tượng: cách sử dụng này dựa trên sự gần gũi giữa các sự vật, hiện tượng được nhắc đến nhưng lấy cái cụ thể, dễ hiểu, dễ cảm nhận được để chỉ những thứ mơ hồ, trừu tượng, chưa rõ nghĩa với mục đích giúp người đọc, người nghe cảm thấy dễ hiểu hơn.

Ví dụ

"Dưới trăng quyên đã gọi hè

Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông"

(Nguyễn Du)

Trong câu thơ trên “lửa lựu” là ẩn dụ hình thức vì phép ẩn dụ ở đây là sự liên tưởng hoa lựu với ngọn lửa (dùng hình ảnh ngọn lửa để miêu tả hoa lựu, làm cho hoa lựu trở nên đặc biệt hơn, gợi cảm hơn), cho nên người đọc, người viết cần biết về hình ảnh ngọn lửa và hoa lựu thì mới có thể hiểu được sự liên tưởng này, có thể là đỏ rực kiểu lửa cháy sáng hay đỏ lập loè như lửa sắp tàn, dùng để diễn đạt cho ý nghĩa rằng "hoa lựu đỏ như màu ngọn lửa".

"Sen tàn, cúc lại nở hoa

Sầu dài, ngày ngắn, đông đà sang xuân." (Nguyễn Du)

Dựa trên thực tế (hoa sen nở vào mùa hạ, hoa cúc nở vào mùa thu), nên người xưa dùng 2 hoa này để gọi 2 mùa. Từ đó, phép hoán dụ lấy dấu hiệu/ đặc điểm của vật để gọi vật (lấy dấu hiệu của mùa hè là có hoa sen nở để gọi/ chỉ mùa hè và dùng hình ảnh “sen tàn” để nói mùa hè sắp qua đi), chi tiết hoa cúc cũng phân tích tương tự. Vì vậy, phép hoán dụ ở đây là dùng dấu hiệu của vật để gọi vật.