Giải Mục 2. Chiến tranh và hòa bình từ sau năm 1945 đến nay - Chuyên đề Lịch Sử 11 Chân trời sáng tạo

2.a Câu 1

Trả lời câu hỏi trang 30 Chuyên đề Lịch Sử 11 Chân trời sáng tạo

Nêu những nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh lạnh.

Lời giải chi tiết:

- Sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai (1945), Mỹ và Liên Xô phát triển thành hai siêu cường với hai hệ tư tưởng đối lập nhau sâu sắc và tranh giành quyền lãnh đạo thế giới.

+ Liên Xô đã giúp đỡ các nước Đông Âu nhanh chóng phục hồi sau chiến tranh, hình thành hệ thống xã hội chủ nghĩa; đồng thời đẩy mạnh phát triển kinh tế, khoa học kĩ thuật và quốc phòng tạo thế cân bằng với các nước Tây Âu.

+ Nước Mỹ không bị chiến tranh tàn phá đã vươn lên thành nước tư bản chủ nghĩa lớn mạnh nhất. Tuy nhiên, do lo ngại ảnh hưởng của Liên Xô đến vị thế của mình, Mỹ ra sức ngăn chặn ảnh hưởng của Liên Xô và sự phát triển của các nước xã hội chủ nghĩa trên thế giới.

=> Cuộc đối đầu giữa Mỹ và Liên Xô đã tạo nên cuộc Chiến tranh lạnh trong giai đoạn 1947 - 1989 thể hiện trên các lĩnh vực tư tưởng, chính trị, quân sự, kinh tế,...

2.a Câu 2

Trả lời câu hỏi trang 30 Chuyên đề Lịch Sử 11 Chân trời sáng tạo

Trình bày đặc điểm chính của cuộc chiến tranh lạnh.

Lời giải chi tiết:

- Đặc điểm chính của Chiến tranh lạnh:

+ Chiến tranh lạnh là cuộc chiến tranh không tiếng súng. Trong đó, Liên Xô và Mỹ luôn trong trạng thái đối đầu nhưng không nổ ra xung đột quân sự trực tiếp. Sự đối đầu giữa Mỹ và Liên Xô đặt thế giới luôn trong tình trạng căng thẳng thông qua việc phát triển các liên minh quân sự và chạy đua vũ trang quyết liệt giữa hai siêu cường.

+ Trong thời gian diễn ra Chiến tranh lạnh (1947 - 1989), mặc dù đối đầu giữa Mỹ và Liên Xô từng có lúc đứng trước nguy cơ chiến tranh hạt nhân, nhưng không xảy ra cuộc “chiến tranh nóng” trực tiếp giữa hai cường quốc cũng như hai khối tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa.

+ Nhiều cuộc chiến tranh cục bộ và xung đột quân sự diễn ra ở nhiều nơi tạo nên tình trạng "nóng" ở nhiều khu vực khác nhau trên thế giới.

2.a Câu 3

Trả lời câu hỏi trang 31 Chuyên đề Lịch Sử 11 Chân trời sáng tạo

Phân tích những hậu quả của cuộc Chiến tranh lạnh đối với thế giới.

Lời giải chi tiết:

♦ Hậu quả của Chiến tranh lạnh đối với thế giới:

- Thế giới luôn trong tình trạng căng thẳng suốt cuộc Chiến tranh lạnh (1947 - 1989) và luôn đối mặt với nguy cơ nổ ra một cuộc chiến tranh hạt nhân giữa hai siêu cường Liên Xô - Mỹ.

- Chiến tranh lạnh tác động mạnh mẽ và toàn diện đến tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa của thế giới.

+ Khi cuộc Chiến tranh lạnh bắt đầu “nóng” trong cục diện đối đầu của hai siêu cường, các quốc gia trên thế giới buộc phải lựa chọn con đường phát triển của mình dựa trên nền tảng ý thức hệ.

+ Sau khi phong trào Không liên kết thành lập, nhiều quốc gia đã chọn tham gia phong trào, tuy nhiên, thực tế vẫn chịu ảnh hưởng của Mỹ hoặc Liên Xô.

- Thế giới đối diện với sự xung đột, chia rẽ ở các khu vực và ở từng quốc gia do sự tác động của Chiến tranh lạnh. Ví dụ:

+ Các cuộc chiến tranh Trung Đông giữa Ixraen và các nước Arập kéo dài đã gây tổn thất nặng nề về người và của cho các quốc gia tham chiến;

+ Chiến tranh Triều Tiên (1950 - 1953) đã tạo ra sự chia cắt lâu dài cho bán đảo Triều Tiên;

+ Cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã để lại nhiều hậu quả nặng nề cho nhân dân Việt Nam.

2.a Câu 4

Trả lời câu hỏi trang 32 Chuyên đề Lịch Sử 11 Chân trời sáng tạo

Trình bày những sự kiện dẫn đến sự kết thúc Chiến tranh lạnh.

Lời giải chi tiết:

- Những sự kiện dẫn đến kết thúc chiến tranh lạnh:

+ Từ đầu những năm 70 của thế kỉ XX, xu hướng hòa hoãn Đông – Tây đã xuất hiện với những cuộc gặp gỡ, thương lượng Xô – Mỹ, mặc dù còn nhiều diễn biến phức tạp.

+ Năm 1972, hai siêu cường Liên Xô và Mỹ đã thỏa thuận về việc hạn chế vũ khí chiến lược và kí kết Hiệp ước hạn chế phòng chống tên lửa và Hiệp định hạn chế vũ khí tiến công chiến lược.

+ Từ giữa những năm 70 của thế kỉ XX, nhiều hợp tác về kinh tế và khoa học – kĩ thuật được kí kết giữa Liên Xô và Mỹ, tuy nhiên, trọng tâm của những thỏa thuận giữa hai siêu cường vẫn là việc cắt giảm vũ khí chiến lược, hạn chế cuộc chạy đua vũ trang.

+Tháng 12/1989, trong cuộc gặp không chính thức tại đảo Manta (Địa Trung Hải), Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô M. Goócbachốp và Tổng thống Mỹ G. Busơ chính thức cùng tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh. Trên thực tế, Chiến tranh lạnh thực sự kết thúc sau khi Liên Xô tan rã, Trật tự hai cực Ianta sụp đổ (năm 1991).

- Nguyên nhân dẫn tới việc kết thúc chiến tranh lạnh:

+ Mỹ và Liên Xô phải đầu tư nhiều khoản kinh phí lớn, tốn kém cho cuộc chạy đua vũ trang và cạnh tranh chiến lược ở các khu vực dẫn đến bị suy giảm thực lực về nhiều mặt so với các cường quốc mới nổi khác. Do đó, cả Mỹ và Liên Xô muốn nhanh chóng thoát khỏi sự đối đầu để tập trung phát triển đất nước và củng cố vị thế của mình.

+Trong bối cảnh Mỹ và Liên Xô đối mặt với nhiều khó khăn, Nhật Bản và Tây Âu đã vươn lên mạnh mẽ, trở thành đối thủ cạnh tranh gay gắt với Mỹ về mặt kinh tế.

+ Trong giai đoạn cuối của cuộc Chiến tranh lạnh, xu thế “hòa dịu" Đông - Tây đã xuất hiện, thúc đẩy sự hợp tác giữa Mỹ với Liên Xô cũng như giữa Liên Xô với các nước tư bản chủ nghĩa khác.

+ Những sai lầm trong quá trình tiến hành công cuộc cải tổ của Liên Xô là một trong những nhân tố thúc đẩy Chiến tranh lạnh kết thúc. Nửa sau thập kỉ 80, Liên Xô rơi vào cuộc khủng hoảng lớn và không thể tiếp tục cạnh tranh với Mỹ.

2.b Câu 1

Trả lời câu hỏi trang 33 Chuyên đề Lịch Sử 11 Chân trời sáng tạo

Nêu nguyên nhân dẫn đến sự bùng nổ các cuộc chiến tranh, xung đột sau Chiến tranh lạnh.

Lời giải chi tiết:

- Sau Chiến tranh lạnh, các cuộc nội chiến, xung đột quân sự vẫn tiếp diễn ở nhiều khu vực, do:

+ Mâu thuẫn giữa các nhóm sắc tộc, tôn giáo, vấn đề tranh chấp về chủ quyền lãnh thổ do lịch sử để lại,…

+ Các cường quốc tìm cách xác lập trật tự quốc tế mới bằng cách củng cố lợi ích chiến lược tại nhiều khu vực trên thế giới, đặc biệt là tại châu Á - Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, Trung Đông, châu Phi. Điều này đã gây nên những xung đột mới trong quan hệ quốc tế.

2.b Câu 2

Trả lời câu hỏi trang 33 Chuyên đề Lịch Sử 11 Chân trời sáng tạo

Trình bày nguyên nhân của cuộc tấn công vào nước Mỹ của lực lượng khủng bố quốc tế ngày 11/9/2001.

Lời giải chi tiết:

- Cuộc tấn công khủng bố 11/9 xuất phát từ tâm lí chống Mỹ của các lực lượng Hồi giáo cực đoan. Sự can thiệp của Mỹ vào Trung Đông, đặc biệt là sự ủng hộ của Mỹ đối với Ixraen chống lại Palextin và các nước Arập ở Trung Đông, đã dẫn đến mâu thuẫn sâu sắc giữa Mỹ với thế giới Hồi giáo.

2.b Câu 3

Trả lời câu hỏi trang 34 Chuyên đề Lịch Sử 11 Chân trời sáng tạo

Trình bày kết quả của cuộc chiến chống khủng bố của Mỹ sau sự kiện khủng bố ngày 11/9/2001.

Lời giải chi tiết:

- Hơn 20 năm tiến hành cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu, Mỹ đã đạt được một số kết quả tích cực, như:

+ Tiêu diệt được một số lãnh đạo khủng bố cấp cao, góp phần làm suy yếu và tan rã nhiều tổ chức khủng bố quốc tế.

+ Lật đổ được nhiều chế độ độc tài ở khu vực Trung Đông thông qua triển khai cuộc chiến chống khủng bố.

- Tuy nhiên, cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu của Mỹ đã làm sâu sắc thêm sự bất bình và tâm lí chống Mỹ, chống phương Tây của các thế lực Hồi giáo cực đoan. Điều này khiến cho tình trạng bạo lực vẫn diễn ra phổ biến ở châu Á, làm người thiệt mạng vì khủng bố vẫn gia tăng hằng năm.

2.c Câu 1

Trả lời câu hỏi trang 35 Chuyên đề Lịch Sử 11 Chân trời sáng tạo

Trình bày những đóng góp của phong trào Hòa bình thế giới trong thời kì Chiến tranh lạnh.

Lời giải chi tiết:

- Năm 1950, Hội đồng Hòa bình thế giới chính thức ra đời, đi vào hoạt động và đã có nhiều đóng góp tích cực cho phong trào hòa bình thế giới trong thời kì Chiến tranh lạnh. Cụ thể là:

+ Hội đồng ra nhiều lời kêu gọi khẩn thiết bảo vệ hòa bình, đặc biệt là: lời kêu gọi hòa bình Xtốc-khôm đòi cấm vũ khí nguyên tử (tháng 3/1950 và tháng 6/1975); lời kêu gọi 5 cường quốc kí công ước hòa bình (tháng 2/1955),… những lời kêu gọi này đã nhận được sự hưởng ứng nhiệt liệt của hàng trăm triệu người không phân biệt giới tính, màu da, sắc tộc, chính kiến, tín ngưỡng.

+ Hội đồng cũng phối hợp với nhiều tổ chức, đoàn thể, như: Liên đoàn Công đoàn thế giới; Tổ chức Đoàn kết nhân dân Á - Phi; Tổ chức Đoàn kết nhân dân Á - Phi - Mỹ Latinh,... thực hiện các phong trào chống chiến tranh, chống chạy đua vũ trang, giữ gìn hòa bình cho thế giới.

2.c Câu 2

Trả lời câu hỏi trang 35 Chuyên đề Lịch Sử 11 Chân trời sáng tạo

Phong trào ủng hộ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ diễn ra như thế nào?

Lời giải chi tiết:

- Phong trào quốc tế ủng hộ cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam bắt đầu từ khoảng thập kỉ 60 của thế kỉ XX, phát triển mạnh mẽ ở Mỹ và nhiều nước trên thế giới. Cụ thể là:

+ Trong giai đoạn 1954 - 1975, Liên Xô, Trung Quốc và các nước xã hội chủ nghĩa cũng như các nước tư bản tiến bộ luôn đồng tình ủng hộ cuộc kháng chiến chính nghĩa của nhân dân Việt Nam.

+ Từ năm 1959, nhân dân thế giới đã lấy ngày 20/7 làm “Ngày ủng hộ nhân dân Việt Nam đấu tranh đòi thống nhất Tổ quốc";

+ Năm 1964, một “Hội nghị quốc tế đoàn kết với nhân dân miền Nam Việt Nam chống đế quốc Mỹ xâm lược” diễn ra tại Hà Nội.

+ Hội đồng Hòa bình thế giới, Uỷ ban Đoàn kết nhân dân Á - Phi, các tổ chức phụ nữ, thanh niên, sinh viên, công đoàn quốc tế,... cũng tổ chức các hoạt động, vận động ủng hộ và đoàn kết với cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam.

+ Phong trào chống chiến tranh lôi cuốn đông đảo các tầng lớp quần chúng nhân dân tham gia, tiêu biểu là phong trào phản chiến của thanh niên Mỹ với các hình thức đấu tranh phong phú. Theo thống kê, có hơn 200 tổ chức chống chiến tranh trên khắp các bang ở Mỹ.

Câu 3

Trả lời câu hỏi trang 36 Chuyên đề Lịch Sử 11 Chân trời sáng tạo

Trình bày xu hướng hòa bình, hợp tác và phát triển trên thế giới sau khi Chiến tranh lạnh.

Lời giải chi tiết:

- Sau Chiến tranh lạnh, Hội đồng Hòa bình thế giới tiếp tục nhiệm vụ kêu gọi nhân dân thế giới đoàn kết chống chiến tranh xâm lược, đòi giải quyết các cuộc tranh chấp quốc tế bằng thương lượng hòa bình, đòi giải trừ quân bị, chống chính sách cường quyền xây dựng quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc vì hòa bình, hợp tác và phát triển.

- Kì họp Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 52 (1992) đã thông qua Nghị quyết về “Văn hóa hòa bình”, ra tuyên bố và chương trình hành động về văn hóa hòa bình, nhấn mạnh cần xúc tiến văn hóa hòa bình thông qua giáo dục.

- Bước vào thế kỉ XXI, nhân loại đứng trước những diễn biến khó lường nhưng hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là một trong những xu thế chủ đạo trong quan hệ quốc tế. Các vấn đề toàn cầu cấp bách, các vấn đề an ninh phi truyền thống đe dọa trực tiếp đến hòa bình, an ninh các dân tộc, quốc gia. Phong trào đấu tranh của nhân dân vì hòa bình, tiến bộ, bình đẳng xã hội vẫn tiếp tục duy trì phát triển mạnh mẽ.