Tiểu thuyết là tác phẩm tự sự quy mô lớn, phản ánh hiện thực rộng lớn với nội dung đa dạng, chú trọng đến đời tư và số phận cá nhân.
Từ thời cổ đại, tiểu thuyết đã xuất hiện và phát triển theo nhiều hướng tuỳ thuộc vào bối cảnh lịch sử, xã hội, văn hoá, thẩm mĩ. Đến cận đại, hiện đại, tiểu thuyết trở thành thể loại chính của văn học, ảnh hưởng mạnh đến sự phát triển của các thể loại khác.
Tính văn xuôi |
Phương thức tự sự tiêu biểu trong văn học, giúp mô tả khối lượng nội dung lớn, tái hiện hiện thực xã hội và đời sống một cách toàn vẹn, phơi bày sự phức tạp của chúng trong một thể thống nhất. |
Tính đa dạng sắc độ thẩm mĩ |
Tiểu thuyết không chọn lựa màu sắc đặc thù trong việc tiếp nhận hiện thực, mà mô tả sự pha trộn hài hoà giữa các yếu tố như đẹp, xấu, thiện, ác, bi, hài… |
Nghệ thuật kể chuyện |
Riêng biệt, thường sử dụng góc độ người kể chuyện để miêu tả sự việc và tâm lí nhân vật. Các điểm nhìn trần thuật khác nhau tạo nên giá trị và nội dung đa dạng cho tác phẩm. |
Tính hư cấu |
Cho phép tái hiện thời gian, không gian, nhân vật và câu chuyện một cách tự do, không bị giới hạn bởi khuôn mẫu lịch sử, từ đó bộc lộ khả năng sáng tạo và ngôn từ của tác giả. |
Tính phản ánh toàn vẹn đời sống |
Khả năng phản ánh hiện thực khách quan đầy đủ và sinh động, với không gian và thời gian rộng lớn, giúp nhà văn mở rộng tầm vóc hiện thực trong tác phẩm. |
Tính tổng hợp |
Cho phép kết hợp phong cách nghệ thuật của các thể loại khác mà không bị giới hạn. Các thủ pháp nghệ thuật như rung động, xung đột xã hội, màu sắc, hiện thực đời sống, thanh âm, sự cân xứng thường được sử dụng, kết hợp với các bộ môn khoa học phức tạp. |
Nhân vật |
Yếu tố quan trọng của tiểu thuyết, với nhiều vai trò như chính, phụ, chính diện, phản diện. Tuỳ góc độ nhân vật, tác giả chọn ngôi kể phù hợp. |
Cốt truyện |
Đây là phần nội dung bao gồm các nhân vật đã được thiết kế và xác định trước. Với mục tiêu trình bày mạch truyện và các điểm cảm xúc của nhân vật, cốt truyện giúp dẫn dắt người đọc thấu hiểu nội dung cuốn tiểu thuyết. |
- Nguyên Hồng: Bỉ vỏ, Cửa biển,…
- Nam Cao: Sống mòn,…
- Nguyễn Công Hoan: Lá ngọc cành vàng, Đống rác cũ,…
- Macxim Gorki: Thời thơ ấu, Kiếm sống, Các trường đại học của tôi,…
- …