Chắc nhiều em đã đọc tiểu thuyết nhiều tập của nhà văn nổi tiếng người Anh Conan Doyle (1859 – 1930) viết về nhà thám tử đại tài Sherlock Holmes. Phương pháp giải làm việc của Sherlock Holmes rất giống Phương pháp giải thực nghiệm. Ông cùng với bác sĩ Watson, người cộng sự đắc lực của mình, sau khi xác định mục đích tìm kiếm thủ phạm vụ án bao giờ cũng tiến hành quan sát tỉ mỉ để thu thập thông tin, dựa trên việc phân tích các thông tin này, đưa ra các giả thuyết rồi tiến hành kiểm tra giả thuyết cho tới khi tìm ra kết luận từ vụ án.

Em hãy thử tìm một truyện ngắn trong số gần 100 truyện về Sherlock Holmes của Conan Doyle để kể lại cho bạn nghe nhằm làm cho bạn thấy Phương pháp giải tìm tòi của Sherlock Holmes rất giống Phương pháp giải thực nghiệm.

Đó là vụ án về sự mất tích kỳ lạ của con ngựa đua “Ngọn lửa bạc” và cái chết của người huấn luyện nó – John Straker. Homes đã được mời đến miền Bắc Dartmoor để cộng tác điều tra về vụ án. Homes đã nắm được những dữ kiện chính của vụ án như sau. Có ba người trẻ tuổi làm nhiệm vụ trông coi chuồng ngựa: một cậu ngủ luôn trong chuồng để canh gác; hai cậu kia ngủ trong cái vựa. Tối hôm đó, người hầu gái đem một đĩa cà ri thịt cừu xuống chuồng ngựa cho cậu trực gác. Trên đường cô gặp 1 người đàn ông lạ, ông ta hỏi chuyện và theo cô gái đến chuồng ngựa để do thám tin tức về những con ngựa đua. Cậu gác ngựa định thả chó nhưng người lạ không còn ở đó nữa. Đợi 2 người bạn trông ngựa còn lại quay về, cậu đi báo cho nhà huấn luyện và thuật chuyện cho ông ta rõ. Vì vậy, ông Straker đã đến chuồng ngựa để kiểm tra. Sáng hôm sau, cậu trong chuồng ngựa ngủ mê mệt vì bị bỏ thuốc phiện vào đồ ăn, 2 cậu còn lại đều ngủ say và không nghe thấy gì cả. Chuồng ngựa trống rỗng, phía xa cái áo choàng đi mưa của Straker đu đưa trên một bụi cây kim tước, trong một chỗ trũng sát bên đầm lầy, xác nhà huấn luyện xấu số nằm dưới đáy. Ông ta đã bị đập vỡ đầu và còn bị một vết thương dài và rõ nét ở đùi do một dụng cụ rất sắc bén gây ra. Cụ thể nó được xác định là do con dao mà Straker cầm theo, tay trái ông ta xiết chặt chiếc cravat của người lạ tối hôm trước. Vì vậy anh ta bị bắt giữ và được xác định là nghi phạm. Cảnh sát cho rằng chính nghi phạm đã dẫn con ngựa ra khỏi chuồng đưa nó cho những người du mục, anh ta sẽ có nhiều lợi ích trong cá độ nếu con ngựa “Ngọn lửa bạc” biến mất. Homes đã xem những món đồ nạn nhân mang theo trong túi hôm xảy ra tai họa. Có những cây diêm; đèn dầu; một tẩu thuốc và túi thuốc; một đồng hồ quả quýt; 5 đồng sovereign; một cây bút chì; ba hóa đơn thanh toán cho nhà bán cỏ khô; một lá thư của đại tá Ross gửi những chỉ thị cho anh ta; hóa đơn của một tiệm may, trị giá 37 bảng gửi cho một người bạn của Straker là Derbyshire, và một con dao cán ngà đặc biệt có lưỡi rất cứng và rất mảnh thường được dùng trong những cuộc phẫu thuật tinh vi và được đánh giá là một vũ khí tồi. Homes đã gặp vợ nạn nhân và hỏi bà ấy có bộ đồ sang trọng, đắt tiền nào không và nhận được câu khẳng định là không. Sau đó, Homes tới hiện trường vụ án, ông đã tìm thấy một que diêm đã cháy hết một nửa đã bị vấy bùn. Rồi ông bỏ cái móng ngựa cũ của con “Ngọn lửa bạc” vào túi và đi sâu vào trong cánh rừng hoang để tiếp tục điều tra. Lúc này, Homes mới nói với Watson: “Anh Watson, lúc này chúng ta hãy để vấn đề ai đã giết Straker qua một bên mà chỉ để ý tới con ngựa thôi.” Homes cho biết ngựa là loài sống thành đàn, những người du mục cũng sẽ không bắt nó để chuốc lấy mối nguy hiểm. Bản năng của nó sẽ đưa nó hoặc trở về Kings Pyland (trại ngựa nơi nuôi con “Ngọn lửa bạc”) hoặc tới Mapleton (một trại ngựa khác nuôi con ngựa cạnh tranh với con “Ngọn lửa bạc” trên đường đua). Hiện giờ nó không ở tại Kings Pyland, vậy Homes đặt ra giả thiết nó phải ở tại Mapleton. Home và Watson đi và đã phát hiện ra những dấu chân ngựa y như cái móng sắt của Homes cầm theo và nó thực sự dẫn đến Mapleton. Homes đã gặp người huấn luyện ở Mapleton và miêu tả chính xác những gì hắn đã làm hôm đó. Sau đó, Homes lại trở về nhà Straker, xin một bức ảnh của Straker, gặp cô hầu gái và hỏi về tình trạng của những chú cừu bị đi khập khiễng trong đàn cừu rồi trở về London. Cho đến hôm cuộc đua diễn ra, Homes mới lí giải tất cả. Kẻ sát nhân thực chất chính là con “Ngọn lửa bạc”. Đầu tiên, ông nhận ra ý nghĩ của món thịt cừu nấu cà ri là để che giấu vị của thuốc phiện và chỉ có người nhà Straker mới có thể bố trí món đó cho bữa tối hôm đó. Vì vậy nghi phạm được loại ra khỏi diện nghi vấn. Thứ hai, Homes đã để ý tới chi tiết người đã đi vào rồi lại đi ra với một con ngựa mà con chó lại không sủa chắc chắn phải là người mà con chó rất quen thuộc. Đó chính là Straker nhằm mục đích khía gân con “Ngọn lửa bạc” để ngăn cản không cho nó thắng nhằm kiếm một món hời. Vì vậy con ngựa mới hoảng sợ, bứt lên thật mạnh và đạp văng vào trán Straker. Chính vì thế mà hắn cần đến đèn cầy và đã quẹt que diêm lên, hắn cũng treo éo khoác lên cây để tiện hành động và định dùng chiếc cà vạt của nghi phạm nhặt được trên đường để khống chế con ngựa. Hắn cũng đã tập dượt việc này với mấy chú cừu. Quan sát các đồ vật của hắn, Homes hiểu được cả động cơ gây ra tội ác là vì Straker đã ngoại tình và phải chi trả hóa đơn cho những bộ đồ đắt đỏ của người tình. Khi trở về London, Homes đã lấy ảnh của Straker và đi đến địa chỉ của tiệm may hỏi bà chủ để xác nhận lập luận của mình là đúng.

Như vậy qua vụ án trên ta có thể thấy cách điều tra của Sherlock Holmes rất giống Phương pháp giải thực nghiệm. Sau khi xác định mục đích tìm kiếm thủ phạm vụ án bao giờ ông cũng tiến hành quan sát tỉ mỉ để thu thập thông tin, dựa trên việc phân tích các thông tin này, đưa ra các giả thuyết rồi tiến hành kiểm tra giả thuyết cho tới khi tìm ra kết luận từ vụ án.