Bài 3. Lịch sử và văn hoá truyền thống địa phương em - SGK Lịch sử và Địa lí 4 Kết nối tri thức

Khởi động

Trả lời câu hỏi mục khởi động trang 16 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Kết nối tri thức

Quan sát hình ảnh bên và chia sẻ những thông tin mà em biết liên quan đến hình ảnh đó. Hãy giới thiệu những phong tục tương tự ở địa phương em.

Lời giải chi tiết:

- Chia sẻ thông tin em biết về phong tục gói bánh chưng ngày tết:

+ Gói bánh chưng vào các dịp lễ, tết là một nét đẹp văn hóa của người Việt cổ, được hình thành ngay từ thời Văn Lang - Âu Lạc và được duy trì cho đến ngày nay.

+ Các nguyên liệu để gói bánh chưng bao gồm: lá dong, gạo nếp, đậu xanh và thịt lợn.

+ Người Việt thường dâng cúng bánh chưng vào các dịp lễ, tết để bày tỏ lòng thành, sự biết ơn với tổ tiên, trời đất và cầu mong một năm mưa thuận, gió hòa.

- Một số phong tục tương tự ở địa phương em (Hà Nội):

+ Thăm nom, sửa sang, dọn dẹp mộ của tổ tiên vào tháng chạp (tháng 12 âm lịch).

+ Cúng giao thừa.

+ Lễ cúng để đưa ông Táo về trời vào ngày 23 tháng chạp.

+ Lì xì cho các em nhỏ vào dịp Tết Nguyên đán.

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi mục khám phá 1 trang 16 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Kết nối tri thức

Đọc thông tin và dựa vào Tài liệu giáo dục địa phương, hãy thực hiện nhiệm vụ:

- Kể tên một số phong tục, tập quán, nhà ở, lễ hội và món ăn ở địa phương em.

- Giới thiệu với bạn về một loại trang phục hoặc một món ăn/một lễ hội tiêu biểu ở địa phương em.

Lời giải chi tiết:

* Yêu cầu số 1: Khái quát một số đặc điểm văn hoá:

- Ẩm thực:

+ Phong phú, đa dạng, mang nhiều nét tinh tế và đặc trưng riêng.

+ Nhiều món ăn nổi tiếng, như: phở, bún chả, bún riêu, bún ốc nguội, chả rươi,...

- Nhà ở:

+ Nhà ở truyền thống được đắp bằng đất hoặc xây bằng gạch, mái lợp lá hoặc ngói. Nhà thường có ba gian: gian chính là nơi thờ cúng và tiếp khách; hai gian bên gọi là buồng, dùng làm phòng ngủ hoặc chứa thóc, gạo, đồ dùng....

+ Hiện nay, nhà ở của người dân có sự thay đổi theo hướng hiện đại và tiện nghi hơn.

- Lễ hội: có nhiều lễ hội đặc sắc, như: lễ hội chùa Thầy (huyện Quốc Oai); lễ hội chùa Hương (huyện Mỹ Đức); hội Gióng ở đền Sóc (huyện Sóc Sơn); hội làng Triều Khúc (huyện Thanh Trì),...

* Yêu cầu số 2: Giới thiệu lễ hội chùa Hương

+ Lễ hội Chùa Hương diễn ra trên địa bàn xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội.

+ Lễ hội bắt đầu từ ngày 6 tháng Giêng và thường kéo dài đến hết tháng Ba âm lịch hằng năm.

+ Mở đầu là lễ dâng hương, gồm hương, hoa, đèn, nến,... Bên cạnh phần lễ, phần hội ở chùa Hương là nơi hội tụ nhiều nét sinh hoạt văn hoá dân tộc độc đáo như hát chèo, hát văn,...

+ Lễ hội Chùa Hương là hoạt động mang đậm nét văn hoá của người dân vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi mục khám phá 2 trang 17 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Kết nối tri thức

Kể lại câu chuyện về một danh nhân ở địa phương (theo gợi ý dưới đây):

- Tên danh nhân.

- Danh nhân đó gắn với câu chuyện nào? Kể vắn tắt nội dung câu chuyện.

- Em học được điều gì từ danh nhân đó?

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo: Kể lại câu chuyện về Ngô Quyền

- Tên danh nhân: Ngô Quyền

- Câu chuyện:

+ Ngô Quyền quê ở tại Đường Lâm (Sơn Tây - Hà Nội), cha là Ngô Mân - một Hào trưởng có tài đức. Ngô Quyền thông minh, văn võ song toàn, được Dương Đình Nghệ gả con gái là Dương Thị Ngọc và cho cai quản đất Ái Châu (Thanh Hóa).

+ Năm 938, quân Nam Hán do Lưu Hoằng Tháo làm chủ tướng từ Quảng Đông theo đường biển ồ ạt tiến sang xâm lược nước ta. Trước vận nước lâm nguy, Ngô Quyền đã gấp rút chuẩn bị kế hoạch đối phó với quân Nam Hán. Vùng cửa sông Bạch Đằng được lựa chọn để bố trí trận địa đánh giặc.

+ Sau chiến thắng vang dội trên sông Bạch Đằng, Ngô Quyền lên ngôi vua, đóng đô ở Cổ Loa (Hà Nội), mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc.

- Điều em học hỏi được từ danh nhân: lòng yêu nước, tinh thần dũng cảm; thái độ chủ động, thông minh và tinh thần sáng tạo,…

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi mục luyện tập 1 trang 17 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Kết nối tri thức

Lập và hoàn thiện bảng (theo gợi ý dưới đây) về một số nét văn hoá truyền thống tiêu biểu của địa phương em.

Lời giải chi tiết:

Một số nét văn hóa tiêu biểu của Hà Nội

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi mục luyện tập 2 trang 17 SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Kết nối tri thức

Giới thiệu về một lễ hội hoặc một danh nhân tiêu biểu ở địa phương em.

Lời giải chi tiết:

Giới thiệu Hội Gióng ở đền Phù Đổng

- Hội Gióng ở đền Phù Đổng gắn với truyền thuyết về một cậu bé được mẹ sinh ra một cách kỳ lạ ở làng Phù Đổng. Khôi ngô, tuấn tú nhưng lên 3 mà vẫn chưa biết nói, biết cười, suốt ngày cậu chỉ nằm trong thúng treo trên gióng tre, vì thế được đặt tên là Gióng. Vậy mà khi nghe thấy lời kêu gọi của nhà Vua tìm người tài giỏi đánh giặc ngoại xâm, Gióng bỗng lớn nhanh như thổi, rồi xung phong ra trận cứu nước, cứu dân. Sau khi dẹp tan quân giặc, ngài về núi Sóc rồi cưỡi ngựa bay lên trời. Từ đó, ngài Gióng được thiêng hóa thành một vị Thánh bất tử bảo hộ mùa màng, hòa bình cho đất nước, thịnh vượng cho muôn dân. Để tưởng nhớ công ơn của ngài, người dân lập đền, thờ phụng và mở hội hằng năm với tên gọi là Hội Gióng ở đền Phù Đổng.

- Hội Gióng ở đền Phù Đổng (xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội) diễn ra từ ngày 7 đến ngày 9 tháng 4 Âm lịch. Vào chính hội, trước tiên dân làng tổ chức các nghi thức tế Thánh, sau đó là các nghi lễ, như: lễ rước nước lau rửa tự khí; lễ rước cờ “lệnh”; lễ khám đường, lễ duyệt tướng … Ngày chính hội mùng 9 tháng 4, Hội Gióng diễn ra trang trọng, linh thiêng và náo nhiệt nhất là hai trận đánh: trận thứ nhất - đánh cờ ở Đống Đàm và trận thứ hai - đánh cờ ở Soi Bia.

- Là một hội trận được trình diễn bằng một hệ thống biểu tượng độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa Việt, được cộng đồng bảo tồn nguyên giá trị cho tới ngày nay, Hội Gióng ở đền Phù Đổng đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào tháng 11 năm 2010.

Vận dụng

Trả lời câu hỏi mục vận dụng trang 17SGK Lịch Sử và Địa Lí 4 - Kết nối tri thức

Lập kế hoạch cho buổi tham quan tìm hiểu về một di tích lịch sử - văn hoá của địa phương em (theo gợi ý dưới đây)

- Tên di tích

- Mục đích tham quan

- Thời gian dự kiến

- Chuẩn bị

- Các bước thực hiện.

Lời giải chi tiết:

Kế hoạch cho buổi tham quan tìm hiểu về di tích Đền Gióng (Sóc Sơn)

- Tên di tích: Đền Gióng (Sóc Sơn)

- Mục đích tham quan: tìm hiểu về công đức của Thánh Gióng, qua đó góp phần bồi đắp lòng yêu nước, tự hào về truyền thống văn hóa của dân tộc.

- Thời gian dự kiến: ngày …./ tháng …../ năm 2023.

- Chuẩn bị: kinh phí, vật phẩm để dâng hương (hương, hoa, hoa quả,…), đồ ăn nhẹ,…

- Các bước thực hiện

+ Liên hệ để thuê xe và thống nhất với bên vận chuyển về thời gian, địa điểm, lịch trình

+ Khi đến Đền Gióng: làm lễ dâng hương trước sân Rồng, sau đó tham quan, tìm hiểu di tích theo sự hướng dẫn của Hướng dẫn viên du lịch; tổ chức một số trò chơi dân gian, như: nhảy bao bố, kéo co,…