Dẫn chứng về chủ đề Bệnh thành tích

Bệnh thành tích là xu hướng chạy theo những con số, danh hiệu, hoặc kết quả trên giấy tờ mà bỏ qua chất lượng thực sự, mục tiêu cốt lõi, hoặc giá trị bền vững. Nó thể hiện sự ám ảnh với việc đạt được thành công bề ngoài để được khen thưởng, công nhận thay vì tập trung vào sự phát triển và hoàn thiện đích thực.

• Biểu hiện: Trong nhiều năm qua, không ít trường học báo cáo tỷ lệ học sinh khá, giỏi rất cao, thậm chí cả ở những vùng khó khăn. Biểu hiện rõ nhất là việc giáo viên đôi khi "nới lỏng" trong chấm điểm, bỏ qua các lỗi nhỏ, hoặc tạo điều kiện cho học sinh đạt điểm cao bằng cách cho làm lại bài, "gợi ý" đáp án trong các bài kiểm tra nội bộ.
• Kết quả: Tạo ra một thế hệ học sinh có điểm số cao nhưng năng lực thực chất lại yếu kém, không đủ khả năng đáp ứng yêu cầu của các kỳ thi quan trọng hơn hoặc môi trường làm việc sau này. Niềm tin của xã hội vào chất lượng giáo dục cũng bị suy giảm nghiêm trọng.

• Biểu hiện: Phong trào xây dựng Nông thôn mới là chủ trương lớn, nhưng ở một số địa phương lại bị biến tướng thành chạy theo thành tích. Biểu hiện là việc các xã, huyện dồn sức huy động vốn, thậm chí vay nợ lớn để xây dựng các công trình bề thế như nhà văn hoá, đường làng bê tông hoá, nhưng lại bỏ qua các tiêu chí quan trọng về phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập bền vững cho người dân. Nhiều công trình xây xong không phát huy hiệu quả, gây lãng phí. 
• Kết quả: Hậu quả là người dân phải gánh chịu các khoản nợ công, cơ sở hạ tầng được đầu tư nhưng không đồng bộ với sự phát triển đời sống, kinh tế, khiến bộ mặt nông thôn chỉ "đẹp" trên hình thức mà không bền vững.

• Biểu hiện: Trong một số giải đấu thể thao trẻ, đã từng xảy ra tình trạng các địa phương, đơn vị khai man tuổi của vận động viên. Biểu hiện cụ thể là việc hồ sơ, giấy tờ tuỳ thân của vận động viên bị làm giả hoặc điều chỉnh để họ có thể thi đấu ở các hạng tuổi thấp hơn so với tuổi thật, nhằm tạo lợi thế về thể lực và kinh nghiệm thi đấu. 
• Kết quả: Hậu quả của hành vi này là làm méo mó kết quả thi đấu, mất đi tính công bằng, trung thực trong thể thao. Nó cũng làm thui chột cơ hội của những vận động viên trẻ có tài năng thực sự nhưng tuân thủ đúng quy định, đồng thời tạo ra một tiền lệ xấu, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của thể thao nước nhà.

• Biểu hiện: Vụ gian lận điểm thi THPT quốc gia năm 2018 tại các tỉnh Hà Giang, Sơn La, Hoà Bình là biểu hiện rõ nét của bệnh thành tích trong giáo dục. Vì chạy theo kết quả “đẹp”, vì mong muốn nâng cao thành tích cá nhân và địa phương, một số cán bộ đã cố ý can thiệp vào bài thi, sửa điểm hàng trăm thí sinh, có trường hợp được nâng tới hàng chục điểm.
• Kết quả: Hành vi này làm sai lệch nghiêm trọng tính công bằng của kỳ thi, tước đi cơ hội của những học sinh học thật, thi thật. Đồng thời, vụ việc gây mất niềm tin của xã hội, làm tổn hại uy tín ngành giáo dục và để lại hậu quả lâu dài cho công tác tuyển sinh.

• Biểu hiện: Tình trạng lạm phát học sinh giỏi ở nhiều trường phổ thông là biểu hiện rõ của bệnh thành tích. Nhiều nơi có tỉ lệ học sinh giỏi lên tới 70–80%, xuất phát từ việc đánh giá dễ dãi, chạy theo chỉ tiêu thi đua và thành tích bề nổi hơn là năng lực thực chất của người học.
• Kết quả: Hệ quả là danh hiệu học sinh giỏi bị giảm giá trị, không phản ánh đúng trình độ học sinh. Về lâu dài, điều này làm suy giảm chất lượng giáo dục, khiến học sinh thiếu nền tảng năng lực thật và gặp khó khăn khi bước vào các bậc học cao hơn cũng như cuộc sống.

• Biểu hiện: Nền giáo dục Phần Lan không chạy theo thành tích, không xếp hạng học sinh và hạn chế các kỳ thi mang tính áp lực. Thay vào đó, hệ thống giáo dục chú trọng đánh giá quá trình học tập, phát triển năng lực toàn diện của học sinh và đặt niềm tin vào vai trò chuyên môn của giáo viên.
• Kết quả: Cách tiếp cận này giúp học sinh phát triển hài hoà cả kiến thức, kỹ năng và nhân cách, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục một cách thực chất và bền vững. Mô hình giáo dục Phần Lan trở thành bài học đáng suy ngẫm cho các quốc gia đang đối mặt với bệnh thành tích, trong đó có Việt Nam.

• Biểu hiện: Áp lực danh hiệu thi đua ở nhiều trường học khiến giáo viên ngại đánh giá học sinh một cách trung thực. Để đảm bảo thành tích cuối năm, không ít giáo viên cho điểm dễ dãi, nhận xét chung chung, né tránh việc chỉ ra hạn chế thực sự của học sinh.
• Kết quả: Hệ quả là quá trình đánh giá mất đi ý nghĩa định hướng và phản hồi, khiến học sinh không nhận ra điểm mạnh yếu của bản thân để điều chỉnh việc học. Về lâu dài, bệnh thành tích làm suy giảm vai trò nghề nghiệp của giáo viên và ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giáo dục thực chất.

• Biểu hiện: Tình trạng học sinh lớp 1 phải học thêm ngoài giờ, luyện chữ và làm bài nâng cao từ rất sớm xuất phát từ tâm lí chạy theo thành tích. Vì lo sợ con “thua bạn bè” hay không đạt danh hiệu, nhiều phụ huynh đã tạo áp lực học tập vượt quá nhu cầu và khả năng của trẻ.
• Kết quả: Hệ quả là trẻ em sớm phải chịu áp lực tâm lí, mất đi niềm vui học tập và quyền được vui chơi đúng lứa tuổi. Về lâu dài, bệnh thành tích gây tổn hại đến sự phát triển tự nhiên, toàn diện của trẻ và để lại những ảnh hưởng tiêu cực về cảm xúc, nhân cách.

• Biểu hiện: Thực trạng học sinh “học để thi”, “học để lấy điểm” cho thấy giáo dục đang đặt nặng thành tích hơn quá trình học tập. Nhiều em học vẹt, ôn luyện máy móc trong thời gian ngắn chỉ để vượt qua kỳ thi, thiếu sự hiểu biết bản chất kiến thức.
• Kết quả: Hệ quả là sau khi thi xong, học sinh nhanh chóng quên kiến thức, không hình thành được tư duy và năng lực vận dụng. Về lâu dài, bệnh thành tích làm giảm chất lượng học tập thực chất và cản trở sự phát triển bền vững của người học.

• Biểu hiện: Câu chuyện “chạy điểm” ở các lớp cuối cấp là biểu hiện rõ của bệnh thành tích trong giáo dục. Vì mong muốn có học bạ “đẹp” để thuận lợi trong xét tuyển, một số phụ huynh và học sinh đã xin nâng điểm, tác động vào việc đánh giá kết quả học tập.
• Kết quả: Hệ quả là tính khách quan, công bằng trong đánh giá bị xâm phạm, làm thiệt thòi cho những học sinh học thật, thi thật. Về lâu dài, bệnh thành tích nuôi dưỡng tâm lí gian dối, làm suy giảm niềm tin vào giáo dục và ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng nguồn nhân lực.

• Biểu hiện: Hiện tượng giáo viên gợi ý, thậm chí làm bài giúp học sinh trong một số kỳ thi học sinh giỏi cho thấy bệnh thành tích đã làm sai lệch mục tiêu giáo dục. Vì áp lực giải thưởng và danh hiệu cho nhà trường, kỳ thi không còn là nơi đánh giá năng lực thật của học sinh.
• Kết quả: Hệ quả là ý nghĩa của các kỳ thi bị bóp méo, làm mất công bằng và giá trị thực chất của thành tích. Nghiêm trọng hơn, hành vi này gieo vào học sinh lối suy nghĩ lệch lạc, coi nhẹ nỗ lực cá nhân và làm tổn hại đến đạo đức, nhân cách người học.

• Biểu hiện: Chủ tịch Hồ Chí Minh từng phê phán gay gắt “bệnh hiếu danh” – căn bệnh của những người chỉ ham danh lợi, chạy theo khen thưởng, báo cáo thành tích không đúng sự thật. Theo Người, đó là biểu hiện của lối sống hình thức, đặt cái “danh” lên trên hiệu quả công việc và lợi ích của nhân dân.
• Kết quả: Bệnh hiếu danh làm tha hoá đạo đức cán bộ, khiến công việc kém hiệu quả và gây mất niềm tin trong quần chúng. Những chỉ dẫn của Hồ Chí Minh đến nay vẫn còn nguyên giá trị, nhắc nhở mỗi cá nhân và tổ chức phải chống bệnh thành tích, đề cao sự trung thực và hiệu quả thực chất trong mọi lĩnh vực.

Em nhận thấy bản thân đôi khi cũng bị cuốn vào bệnh thành tích khi chỉ cố gắng học thuộc lòng các công thức, định nghĩa để đạt điểm cao trong bài kiểm tra, thay vì dành thời gian tìm hiểu sâu, thực sự hiểu bản chất vấn đề. Kết quả là sau đó em nhanh chóng quên kiến thức và không thể áp dụng được vào thực tế.

Trước đây, em thường nhìn vào bảng thành tích hay số lượng giấy khen của một bạn nào đó và nghĩ rằng bạn ấy chắc chắn là người giỏi nhất, đáng ngưỡng mộ nhất. Tuy nhiên, qua thời gian tiếp xúc và làm việc nhóm, em nhận ra có những bạn tuy điểm số không quá cao, nhưng lại cực kỳ giỏi trong việc giải quyết vấn đề thực tế, có kỹ năng giao tiếp tốt, hoặc luôn sẵn lòng giúp đỡ người khác. Điều này giúp em hiểu rằng giá trị của một người không chỉ nằm ở những con số hay danh hiệu bề ngoài mà còn ở năng lực thực chất và những phẩm chất tốt đẹp.