Soạn bài Tiếng đàn mưa SGK Ngữ văn 9 tập 1 Kết nối tri thức

Trước khi đọc

Trả lời Câu hỏi 1 Trước khi đọc trang 46 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Hãy chia sẻ cảm nhận về một âm thanh hoặc bản nhạc từng khiến em cảm động. 

Phương pháp giải:

Từ những hiểu biết của bản thân để chia sẻ.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Em rất ấn tượng với bài hát: Chưa bao giờ mẹ kể của nhạc sĩ Châu Đăng Khoa. Được trình bày bởi ca sĩ Erik và Min.

- Bài hát Chưa bao giờ mẹ kể là một trong những bài hát mang ca từ cực kỳ xúc động, chạm đến trái tim của nhiều người, ca khúc được viết ra để thể hiện niềm biết ơn với mẹ, một người luôn quan tâm, chia sẻ, tần tảo hy sinh vì các con. Hãy nghe bằng cả trái tim bạn sẽ thấy bài hát này cực kỳ hay và ý nghĩa.

Đọc văn bản 1

Trả lời Câu hỏi 1 Đọc văn bản trang 46 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Những sự vật, hiện tượng phụ họa cùng mưa.

Phương pháp giải:

Đọc đoạn thơ đầu và chỉ ra những sự vật hiện tượng phụ họa cùng mưa.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Những sự vật hiện tượng phụ họa cùng mưa:

+ “hoa, thềm lan (thềm nhà), nước non.”

Đọc văn bản 2

Trả lời Câu hỏi 2 Đọc văn bản trang 46 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Những nơi mưa rơi xuống

Phương pháp giải:

Đọc đoạn thơ hai để chỉ ra những nơi mưa rơi xuống

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Những nơi mưa rơi xuống:

+ “Lầu, thềm lan (thềm nhà), cánh đồng, trên ngàn”.

Đọc văn bản 3

Trả lời Câu hỏi 3 Đọc văn bản trang 46 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Cách sử dụng các biện pháp tu từ.

Phương pháp giải:

Đọc đoạn thơ ba để chỉ ra các biện pháp tu từ được sử dụng

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Điệp từ “mưa xuống”; “bóng dương tà…bóng tà dương”; “mưa”.

- Đảo ngữ: “Đầm mưa xuống, nẻo đồi mưa xuống”.

Đọc văn bản 4

Trả lời Câu hỏi 4 Đọc văn bản trang 46 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Nguyên nhân khiến nhân vật “khách tha hương" rơi lệ.

Phương pháp giải:

Đọc đoạn 4 để chỉ ra nguyên nhân khiến nhân vật phải rơi lệ

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Nhân vật “khách tha hương” rơi lệ do nhớ về quê hương, sự cô đơn dưới “bóng dương” đã làm tâm trạng sầu càng thêm sầu, buồn càng thêm buồn. Sự cô đơn như bao trùm, cùng nỗi nhớ về vùng đất xưa mà “muôn hàng lệ rơi”.  

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Chỉ ra những đặc điểm của thể thơ song thất lục bát thể hiện trong bài thơ Tiếng đàn mưa.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ bài thơ, kết hợp với kiến thức về thể thơ để chỉ ra đặc điểm.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Bài thơ Tiếng đàn mưa thuộc thể thơ song thất lục bát với những đặc điểm nổi bật sau:

- Bài thơ gồm các câu thơ đan xen hai câu thơ bảy chữ với cặp câu thơ lục bát.

- Vần lưng được gieo ở tiếng thứ sáu của câu bát (hiệp vần với tiếng cuối của câu lục liền trước nó) và tiếng thứ năm của câu thơ 7 tiếng (hiệp vần với tiếng cuối của câu thơ 7 tiếng liền trước nó). Vần chân được gieo ở tiếng cuối của câu thơ 7 tiếng thứ hai và câu thơ lục bát trong tất cả các khổ thơ.

- Về thanh điệu, các thanh bằng (B) - trắc (T) khớp với sơ đồ được trình bày trong SGK, trang 40

- Câu thơ 7 tiếng có cách ngắt nhịp lẻ trước chẵn sau (3/2/2 hoặc 3/4). Câu lục bát ngắt nhịp chẵn (2/4, 4/2 hoặc 2/2/2 ở câu lục; 4/4, 2/2/2/2 ở câu bát).

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Xác định bố cục của bài thơ và nêu nội dung chính của từng phần

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bộ bài thơ để chia bố cục và nội dung chính các phần.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Có thể chia bài thơ thành 2 phần:

- Phần 1 (ba khổ thơ đầu): hoa rụng cùng mưa (cảnh mưa rơi).

- Phần 2 (khổ thơ cuối): lệ rơi cùng mưa (tâm trạng của khách tha hương).

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Những từ ngữ nào được sử dụng nhiều lần trong bài thơ? Việc lặp lại những từ ngữ đó có tác dụng gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bộ bài thơ để chỉ ra từ ngữ được sử dụng nhiều lần và chỉ ra tác dụng

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Sau khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Nêu đặc điểm chung của những sự vật, hiện tượng phụ họa cùng mưa trong bài thơ. Theo em, tác giả muốn khắc họa tâm trạng gì qua những sự vật, hiện tượng ấy?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bộ bài thơ để đưa ra đặc điểm chung của sự vật hiện tượng phụ họa cùng mưa. Từ đó rút ra tâm trạng của tác giả.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Các sự vật, hiện tượng phụ hoạ cùng mưa đều ở trạng thái rơi rụng, xu hướng đi xuống (hoa rụng, bóng dương tà, ... ), như muốn gợi lên một nỗi buồn thương trong tâm hồn “khách tha hương".

Sau khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Chỉ ra mối liên hệ giữa hình ảnh nước non ở ba khổ thơ đầu với nội dung của hai câu thơ cuối.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ bài thơ để chỉ ra mối liên hệ.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Từ nước non được nhắc tới ở 3 khổ thơ đầu (mỗi khổ thơ, từ nước non xuất hiện 1 lần) gắn với những hình ảnh đẹp nhưng đượm buồn:

+ Mưa rơi, hoa rụng, bóng chiều tà: gợi cảm giác buồn thương.

+ Thểm lan, mưa xuân, hoa xuân: liên tưởng đến cái đẹp.

- Hai câu thơ cuối không nói tới nước non, nhưng lại đặc tả nhân vật “khách tha hương" (một con người không được sống trên chính mảnh đất quê hương mình) đang rơi lệ trong không gian mưa rơi và thời gian là lúc chiều tà. Con người, không gian và thời gian như cùng hoà điệu trong một nỗi buồn thương.

Như vậy, có thể thấy, nội dung của hai câu thơ cuối là một sự hô ứng, tiếp nối, đồng vọng, hoà nhịp với hình ảnh nước non ở ba khổ thơ đầu. Cảnh và tình hoà làm một. Đặt trong bối cảnh ra đời của bài thơ (đất nước đang bị thực dân Pháp đô hộ), với một thi nhân có tấm lòng yêu nước, người đọc không khó nhận ra nỗi buồn thương của tác giả trước tình cảnh của dân tộc lúc bấy giờ.

Sau khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Em có ấn tượng nhất với điều gì ở bài thơ? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc lại toàn bài đưa ra điều em ấn tượng nhất và lí giải

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Bài thơ có thể gây ấn tượng mạnh cho người đọc bởi:

- Nhạc tính: được tạo ra bởi sự kết hợp vần và nhịp vốn có của thể thơ song thất lục bát, cùng với biện pháp tu từ điệp thanh, điệp vần được tác giả vận dụng khéo léo, sáng tạo.

- Sự hoà quyện hình ảnh mưa đổ, hoa rụng, bóng chiều tà và lệ rơi: tạo cảm nhận về một nỗi buồn mênh mang, nhưng vẫn rất đẹp và đậm chất lãng mạn.

- Hình tượng nhân vật “khách tha hương": hình ảnh một con người không xác định được tên tuổi, không rõ hình dáng, nhưng hiện lên càng lúc càng rõ nét qua từng khổ thơ, qua đó truyền tải cảm xúc và thông điệp chính yếu của tác phẩm.

Viết kết nối với đọc

Trả lời Câu hỏi Viết kết nối với đọc trang 47 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu cảm nghĩ của em về bài thơ Tiếng đàn mưa.

Phương pháp giải:

Đọc lại toàn bài thơ để viết đoạn văn phân tích cảm xúc của nhân vật.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

“Tiếng đàn mưa” của Bích Khê đã để lại rất nhiều ấn tượng trong lòng người đọc, điển hình là cảm xúc của nhân vật “khách tha hương”. Mưa rơi xuống lầu, lại rơi xuống thềm hoa lan xinh đẹp. Mưa rơi từ những cánh đồng tới những núi non suối thác. Một khung cảnh chỉ toàn những giọt nước mưa rửa trôi những thứ cũ để mang đến những cái mới lạ. “Nghe trong ý khách giọt đàn mưa rơi” đâu đó ta nghe thấy tiếng của nỗi lòng đầy tâm sự. Tiếng đàn có thể cất lên trong tiếng mưa chút buồn. Nó gợi lên cái tâm tư riêng khó đoán của người khách. Đến khổ tiếp theo, tác giả qua việc miêu tả một cách tinh tế vẻ đẹp thiên nhiên sau cơn mưa. Đồng thời cũng thể hiện được chính tâm trạng, yêu mến thiên nhiên đất nước của người khách. Cuối cùng, đứng trước bản ngân nga trong tiếng mưa, người “khách tha hương” đã bộc lộ hết ra ngoài, nước mắt tuôn rơi, như đang tuôn chảy vào từng lớp cảm xúc và tâm hồn. Tóm lại, bài thơ đã thực sự thành công khi nói về nỗi nhớ sự cô đơn mà không hề nặng nề về cảm xúc mà cứ nhẹ rơi như những giọt mưa mang âm thanh của tiếng đàn.

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Tiếng đàn mưa (Bích Khê)