Soạn bài Bếp lửa SGK Ngữ văn 9 tập 1 Chân trời sáng tạo

Nội dung chính

Chuẩn bị

Trả lời Câu hỏi 1 Chuẩn bị đọc trang 15 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo

Nhớ lại một kỉ niệm tuổi thơ với người thân của em.

Phương pháp giải:

Chú ý lựa chọn kỉ niệm phù hợp, phục vụ cho việc đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Kỉ niệm ở với ông bà khi ở quê lúc còn nhỏ

- Kỉ niệm đáng nhớ khi sống bên anh chị em hồi nhỏ

- Kỉ niệm hạnh phúc khi sống bên gia đình

Trải nghiệm cùng VB 1

Trả lời Câu hỏi 1 Trải nghiệm cùng VB trang 16 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo

Lời dặn cháu thể hiện điều gì về bà?

Phương pháp giải:

Xác định lời dặn của bà nói với người cháu và rút ra nhận xét

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Cuộc sống càng khó khăn, cảnh ngộ càng ngặt nghèo, nghị lực của bà càng bền vững, tấm lòng của bà càng mênh mông. Qua đó, ta thấy hiện lên một người bà cần cù, nhẫn nại và giàu đức hi sinh. Dù cho ngôi nhà, túp lều tranh của hai bà cháu đã bị đốt nhẵn, nơi nương thân của hai bà cháu nay đã không còn, bà dù có đau khổ thế nào cũng không dám nói ra vì sợ làm đứa cháu bé bỏng của mình lo buồn. Bà cứng rắn, dắt cháu vượt qua mọi khó khăn. Bà không muốn đứa con đang bận việc nước phải lo lắng chuyện nhà. Điều đó ta có thế thấy rõ qua lời dặn của bà: “Mày có viết thư chở kể này kể nọ / Cứ báo nhà vẫn được bình yên!”. Lời dặn của bà nôm na giản dị nhưng chất chứa biết bao tình. Gian khổ, thiếu thốn, bao nỗi nhớ thương con bà đều phải nén vào trong lòng đế yên lòng người nơi tiền tuyến.

→  Hình ảnh người bà không chỉ còn là người bà của riêng cháu mà còn là một biểu tượng rõ nét cho những người phụ nữ Việt Nam giàu đức hi sinh, thương con quý cháu.

Trải nghiệm cùng VB 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trải nghiệm cùng VB trang 16 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo

Hình ảnh bếp lửa trong khổ thơ này có gì khác so với các khổ thơ trên?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của 4 câu thơ cuối và rút ra nhận xét

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Hình ảnh “bếp lửa” ở các khổ trước là tượng trưng cho sự tần tảo, đức hi sinh của người bà, là tình yêu thương về gia đình, về quê hương. Còn hình ảnh “bếp lửa” ở khổ thơ này thể hiện về ước mơ, hi vọng, ngọn lửa thắp lên tương lai cho người cháu.

Suy ngẫm và phản hồi 1

Trả lời Câu hỏi 1 Suy ngẫm và phản hồi trang 17 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo

Phân tích mối quan hệ giữa hình ảnh bếp lửa và hình ảnh bà trong bài thơ. Hình ảnh bếp lửa có sự thay đổi như thế nào qua các khổ thơ?

Phương pháp giải:

 Xác định hình ảnh bếp lửa và hình ảnh bà. Tìm điểm khác nhau hình ảnh bếp lửa qua từng khổ. 

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Mối quan hệ giữa hai hình ảnh bà và bếp lửa:

+ Khổ 1, 2: Tác giả dùng các hình ảnh ngọn lửa chờn vờn sương sớm/ ấp iu nồng đượm/ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói/ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa để thể hiện hình ảnh bà đảm đang, tảo tần, chăm chút cho cháu, bà vừa làm cha, vừa làm mẹ, là điểm tựa tinh thần cho cả gia đình trong suốt những năm tháng chiến tranh.

+ Khổ 4, 5: Tác giả lặp lại các hình ảnh ngọn lửa, điệp từ “nhóm" (Nhóm bếp lửa ấp iu/ Nhóm niềm yêu thương/ Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ: Bà “nhóm" lên trong cháu ngọn lửa của tình yêu thương, của niềm tin, sự sẻ chia, tình làng, nghĩa xóm.

- Sự thay đổi của hình ảnh bếp lửa qua các khổ thơ: từ hình ảnh bếp lửa (hình ảnh thực) chuyển qua hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng: bếp lửa, ngọn lửa của tình yêu, niềm tin về những điều tốt đẹp truyền dạy cho thế hệ sau.

Suy ngẫm và phản hồi 2

Trả lời Câu hỏi 2 Suy ngẫm và phản hồi trang 17 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo

Nêu một số biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ và làm rõ hiệu quả của chúng.

Phương pháp giải:

Xác định biện pháp tu từ trong bài và nêu tác dụng

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Ấn dụ (bếp lửa), điệp từ (nhóm), điệp ngữ (bếp lửa, một ngọn lửa), ...

Tác dụng: mở rộng và nhấn mạnh ý nghĩa hình ảnh bếp lửa: không phải chỉ là bếp lửa bình thường mà là ngọn lửa của tình yêu thương, niềm tin, của những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống mà bà đã gieo mầm trong lòng cháu.

Suy ngẫm và phản hồi 3

Trả lời Câu hỏi 3 Suy ngẫm và phản hồi trang 17 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo

Sự kết hợp giữa yếu tố biểu cảm và miêu tả, tự sự trong văn bản có tác dụng gì?

Phương pháp giải:

Xác định khổ thơ có chứa các yếu tố miêu tả, biểu cảm, tự sự trong bài

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Suốt bài thơ là sự hồi tưởng, kể lại câu chuyện về bà (tự sự) từ khi cháu mới bốn tuổi đến lúc đi học, đối thoại với bà (Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà), tái hiện nguyên văn lời dặn cháu của bà ("Bố ở chiến khu, ... nhà vẫn được bình yên"). Các chi tiết được gợi tả sống động (bếp lửa chờn vờn sương sớm: gợi tả hình ảnh khói bếp toả trong sương mai; ấp iu nồng đượm: gợi tả sự ấm áp; khô rạc ngựa gầy: gợi tả hình ảnh gầy gò, thiếu ăn của con ngựa; lầm lụi: gợi tả sự vất vả, lầm than, âm thầm, ... ). Từng chi tiết, hình ảnh đều chất chứa tình cảm thương yêu, nghẹn ngào, kính trọng dành cho bà, những giá trị tinh thần mà bà đã trao truyền cho con cháu cùng với những từ cảm thán, bộc lộ trực tiếp tình cảm của tác giả với bà (biểu cảm).

Tác dụng: Thể hiện hình ảnh bà sống động, cụ thể từ lúc nhân vật “cháu" còn nhỏ đến lúc trưởng thành, thể hiện tình cảm yêu thương vô bờ và lòng biết ơn đối với bà.

Suy ngẫm và phản hồi 4

Trả lời Câu hỏi 4 Suy ngẫm và phản hồi trang 17 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo

Xác định mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của văn bản

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Bố cục ba phần, thể hiện mạch cảm xúc: từ hồi tưởng về hình ảnh bếp lửa của bà (khổ 1) đến nghẹn ngào, thương yêu thiết tha, trân trọng những giá trị tốt đẹp mà bà trao truyền cho cháu (khổ 2, 3, 4, 5), đến đón nhận “niềm vui trăm ngả” nhưng vẫn khôn nguôi thương nhớ bà (khổ 6).

- Cảm hứng chủ đạo: Ngợi ca hình ảnh bếp lửa ấm áp, thiêng liêng được nhóm lên từ bàn tay và tấm lòng của bà.

Suy ngẫm và phản hồi 5

Trả lời Câu hỏi 5 Suy ngẫm và phản hồi trang 17 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo

Hãy chỉ ra một vài nét đặc sắc về kết cấu của bài thơ.

Phương pháp giải:

Dựa vào tri thức ngữ văn đã học

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Nét đặc sắc trong kết cấu của VB là tạo ra một chỉnh thể tác phẩm toàn vẹn từ nội dung đến hình thức: xây dựng hình ảnh sóng đôi bà - bếp lửa, kết hợp các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm, sự phát triển của hình ảnh bếp lửa từ hình ảnh thực đến hình ảnh ẩn dụ, .... Tất cả những yếu tố đó đã góp phần thể hiện hình ảnh bà - hiện thân cho những giá trị tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam (đảm đang, chịu đựng, trao truyền cho con cháu tình yêu, niềm tin và những giá trị tốt đẹp) và tình cảm biết ơn, thương nhớ bà khôn nguôi.

Suy ngẫm và phản hồi 6

Trả lời Câu hỏi 6 Suy ngẫm và phản hồi trang 17 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo

Theo em, tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp gì qua văn bản này?

Phương pháp giải:

Học sinh nắm được nội dung cơ bản của bài từ đó thấy được thông điệp tác giả gửi gắm trong bài thơ.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Thông điệp: Tình yêu thương là ngọn lửa dẫn dắt con người trong cuộc sống, là động lực giúp ta sống tốt hơn.

Suy ngẫm và phản hồi 7

Trả lời Câu hỏi 7 Suy ngẫm và phản hồi trang 17 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo

Bài thơ thể hiện tư tưởng gì? Các động từ nhóm, nhen và hình ảnh bếp lửa đã góp phần như thế nào vào việc thể hiện tư tưởng đó?

Phương pháp giải:

Tìm các câu thơ có chứa động từ nhóm, nhen, hình ảnh bếp lửa và nêu cảm nhận

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Từ “nhóm” là động từ được lặp lại bốn lần trong khổ thơ thứ sáu và mang nhiều ý nghĩa khác nhau.

- Từ “nhóm” trong “nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm” được sử dụng với nghĩa gốc thể hiện hành động làm cho lửa bén tạo ra nhiệt, để đun nấu, đây là bếp lửa thực tế, có thể cảm nhận bằng thị giác, xúc giác.

- Ba từ “nhóm” còn lại mang ý nghĩa ẩn dụ.

 • Người bà khơi dậy trong lòng đứa cháu những yêu thương, kí ức đẹp có giá trị trong lòng bà đã nhóm lên, đã khơi dậy niềm yêu thương, những kí ức đẹp, có giá trị trong cuộc đời mỗi người.

 • Bà là người truyền hơi ấm, tình yêu thương, khơi dậy trong lòng đứa cháu những điều tốt đẹp về tình cảm gia đình, niềm lạc quan với cuộc sống.

 • Hình ảnh bếp lửa cũng từ đó in đậm, làm sống dậy những kỉ niệm tuổi thơ trong lòng đứa cháu, nhắc nhở đứa cháu nhớ về nguồn cội, về quê hương.

-  Bếp lửa bà nhen lên mỗi sớm mỗi chiều nay đã thành ngọn lửa. Qua thời gian, năm tháng, qua chiến tranh đói khổ, bếp lửa ấy chưa bao giờ tắt. Bởi nó không chỉ được nhen lên bằng nhiên liệu củi rơm mà từ lòng bà "luôn ủ sẵn"- bà đã nhen lên ngọn lửa của chính lòng mình.

=> Bởi vậy, từ bếp lửa đến ngọn lửa với ý nghĩa trừu tượng khái quát,  khẳng định sự bất diệt của ngọn lửa- ngọn lửa niềm tin tình thương trong lòng bà. Hình ảnh bà lung linh trong ngọn lửa hồng, lồng lộng trong tâm tưởng người cháu. Trong cảm nhận của nhà thơ không chỉ là người nhóm lửa, người giữ lửa mà còn là người truyền lửa- ngọn lửa của sự sống, của niềm tin cho thế hệ mai sau. ( Tư tưởng)

Suy ngẫm và phản hồi 8

Trả lời Câu hỏi 8 Suy ngẫm và phản hồi trang 17 SGK Văn 9 Chân trời sáng tạo

Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) thể hiện tình cảm với người có ảnh hưởng lớn đối với em.

Phương pháp giải:

Nêu suy nghĩ của em

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Quê hương, gia đình đối với mỗi người chắc ai cũng có một hình ảnh đọng sâu trong tâm tưởng nhất là những lúc cách xa. Với tôi, hình ảnh đậm sâu nhất chính là người bà của mình. Một người bà tần tảo sớm hôm, yêu thương hết mực tôi, chăm sóc tôi từ khi còn nhỏ. Thuở thơ bé vụng dại, tôi không sống cùng bố mẹ mà chỉ sống với người bà của mình. Bà là người đã nuôi tôi trong suốt những năm tháng khó khăn, dạy tôi học, hướng tôi tới những điều hay lẽ phải. Giờ tôi đã trưởng thành, lớn khôn, có cuộc sống đủ đầy nhưng lúc nào cũng có nỗi nhớ thường trực về bà của mình. Bà – chỗ dựa vững chắc cho cả tuổi thơ, biết ơn những điều bà dành cho tôi.

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Bếp lửa (Bằng Việt) 9 ctst