Thần học và khoa học, đức tin và lý trí

Siêu hình học, bản thể học của chủ nghĩa Tômát được xây dựng để bảo vệ những giáo lý của Đạo Kytô. Nó được coi là "triết học đầu tiên" tách khỏi khoa học, hơn nữa còn bắt khoa học phải phục tùng những nguyên tắc của nó.

Ngày nay, chủ nghĩa Tômát mới vẫn không từ bỏ chủ nghĩa mục đích. Nó tìm cách làm mờ đi tính duy lý, tính phổ quát và tất yếu của thế giới khách quan và giải thích những quá trình cơ học, vật lý học, -hóa học theo chủ nghĩa mục đích mới.

Tômát Đacanh đã từng không thừa nhận tư tưởng về sự phát triển, về sự tiến hóa, bởi vì nó phá bỏ cơ sở của thần học. Ngày nay, học thuyết về tiến hóa đã có địa vị vững chắc quá rõ ràng trong khoa học. Nhưng để bảo vệ thần học, những người theo chủ nghĩa Tômát mới không thể một mực phủ nhận lý thuyết khoa học đó được, nhưng lại tìm cách trình bày nó theo một quan điểm duy tâm và phản biện chứng. Họ cho rằng, sự phát triển, sự tiến hóa có nguồn gốc trong ý chí của Chúa, cho nên nội dung của nó là sự quy định, sắp xếp, an bài trước của Chúa. Giàng Maritanh (Jean Maritain) cho rằng, thế giới thiên nhiên được thực hiện theo sự chỉ dẫn của Chúa, trực tiếp bđi các thiên thần, "những linh hồn thuần túy" được Chúa phân công để bảo vệ từng con người tùy theo thứ bậc đã được Chúa sắp đặt.

Rõ ràng, những người theo chủ nghĩa Tômát mới đã bắt khoa học, triết học lệ thuộc vào thần học; bắt lý trí của khoa học, của triết học lệ thuộc vào đức tin của tôn giáo. Chủ nghĩa Tômát mới giải thích sự mâu thuẫn, sự đối địch giữa khoa học và thần học cũng như lý trí và đức tin là do thiếu sự phân chia ranh giới giữa các lĩnh vực ấy, và từ đó phải thực hiện sự hài hòa, sự hòa hợp giữa chúng. Gi.Maritanh cho rằng, chủ nghĩa Tômát mới dung hòa được niềm tin chân phúc và tự nhiên, đức tin và lý trí, thần học và triết học, đức tính siêu nhiên và đức tín tự nhiên, trật tự tinh thần và trật tự thế tục, lý tính tư biện và lý tính thực tiễn, sự chiêm ngưỡng và sự nhận thức của con người, sự tin tưởng ở những dữ kiện vĩnh cửu và ở lý tính thời đại. Vậy thực chất của việc khôi phục những mối quan hệ sinh động và hữu cơ giữa lý tính và thế giới siêu lý tính và siêu con người đó là gì ?

Trong thời đại phát triển của khoa học, ánh sáng của trí tuệ là nguồn gốc của khoa học, cho nên chủ nghĩa Tômát mới không thể bám giữ chủ nghĩa giáo quyền cực đoan theo kiểu thần học cổ đại của Téctuliêng phủ nhận mọi khả năng của lý trí, thậm chí, có người lấy chủ nghĩa tín ngưỡng thay cho lý trí trong khoa học.

Nhưng, cuối cùng thì sự hài hòa giữa lý trí và đức tin chỉ là sự hạn chế của lý trí; khả năng của lý trí chỉ còn ở chỗ chứng minh cho những tín điều tôn giáo, cho sự tồn tại của Chúa.

Những người theo chủ nghĩa Tômát mới xác định mối quan hệ giữa thần học, triết học và khoa học để làm cơ sở cho nhận thức học của họ. E.GinSông (E.Gilson) cho rằng, thần học là siêu hình học, mà siêu hình học, theo các nhà triết học tư sản, là tri thức ở trình độ siêu lý tính, siêu nhiên, siêu cảm tính. Còn Đờ Vunphơ (De Vulfe) cho rằng, tri thức của loài người tạo thành cái tháp ba tầng: đáy là khoa học riêng biệt, tâm là các khoa học tổng quát, còn đỉnh là thần học. Sự phân chia trên biểu hiện rõ quan điểm nhị nguyên tôn giáo mà chủ nghĩa Tômát mới cũng như bất cứ thế giới quan tôn giáo nào đều là những hệ thống duy tâm khách quan phân chia thế giới thành "thế giới bên này"có thể lĩnh hội bằng lý trí có hạn, và một "thế giới bên kia", thế giới siêu nghiệm.

Những điều thuộc "thế giới bên này" thì có thể giải thích bằng lý tri, bằng khoa học. "Thế giới bên kia" thuộc phạm vi siêu lý trí, thuộc phạm vi Thiên Khải, cho nên lý trí là hoàn toàn bất lực, sức mạnh ở đây là đức tin đặt vào tín điều đã được Chúa phán tỏ. Vì vậy, trên con đường tìm kiếm chân lý, đức tin bao giờ cũng giữ vai trò định hướng cho lý trí, ngăn ngừa lý trí sa vào sai lầm.

Nhận thức khoa học không giải quyết được những vấn đề "bản chất của hiện hữu", bởi vì đó là thẩm quyền của triết - thần học. vẫn theo xu hướng hạ thấp khoa học đó, mặc dù thừa nhận sự tồn tại của quy luật trong tự nhiên, chủ nghĩa Tômát mới cho đó chỉ là nguyên  nhân thứ yếu, chỉ là sự tuần tự, là mối quan hệ bên ngoài của sự kiện. Còn "sự cáo chung là nguyên nhân của mọi nguyên nhân", là nguyên nhân cuối cùng có quan hệ với trật tự siêu tự nhiên, tức quan hệ với Chúa.

Lý luận nhận thức duy tâm tôn giáo trên đương nhiên dẫn chủ nghĩa Tômát mới tới chỗ phân chia chân lý thành hai loại: chân lý lý tính và chân lý siêu lý tính, chân lý tương đối và chân lý tuyệt đối. Con người vì mang tội tổ tông cho nên tối tăm và kém cỏi, do vậy, tự bản thân không có khả năng nhận thức được chân lý siêu lý tính, chân lý tuyệt đối. Khả năng nhận thức chính xác và đầy đủ chân lý cao cả đó thuộc vể đức tin. Trí lực của con người chỉ trở thành chân lý khi phù hợp với trí lực của Chúa. Đạt tới chân lý đó bằng cách nào ? Người theo chủ nghĩa Tômát mới cho rằng, con người ta không thể Liên hệ trực tiếp với đối tượng của sự nhận thức đó được như khi nhận thức những chân lý tương đối của khoa học, mà phải qua trung gian được tạo thành bởi hình thức (tức tinh thần, linh hồn). Sự thống tuệ, ý chí là những năng lực thượng đẳng của con người do tinh thần đó đưa lại. Theo quan điểm của chủ nghĩa nhân cách, của nhân học, chủ nghĩa Tổmát mới cho đó là cái cao cả, cao quý nhất, là "tự do không bao giờ mất" của con người. Cũng vì vậy, người theo chủ nghĩa Tômát mới đòi con ngưòi phải khinh thị cái thế giới tự nhiên này để có được những chân lý siêu phàm. Gi.Maritanh cho rằng, sự phù hợp, sự thích ứng của con người với chân lý không giống với sự sao chép, không mang dấu ấn vật chất, mà là sự gột rửa sạch tuyệt đối tư tưởng khỏi cái nhìn thấy được, sờ mó được.

Tóm lại, E.Ginsông vậ tất cả các nhà triết học tôn giáo hiện đại không tìm cách khắc phục những khó khăn, những hạn chế của lý trí bằng cách phát triển nó mạnh mẽ hơn để vượt qua những mâu thuẫn không tránh khỏi trên bước đường trưởng thành của nó mà lại tìm tới "đức tin chất phác"mà Chúa có thể ban cho bất cứ người nào, kể cả những người không biết tới khoa học. Họ gọi đó là "sự dung dị thần thánh”. Ở đấy chỉ có một lẽ đơn giản: người ta không đẩy khoa học tới cùng được và cần lấy đức tin ngăn lại, bởi vì, một khi khoa học xác minh được rằng thế giới vô tận trong không gian và thời gian, thì cái "đỉnh tháp” thần học sẽ bị cái đáy khoa học uy hiếp.

Vì vậy, nếu dưới chiêu bài chủ nghĩa duy lý, chủ nghĩa Tômát mới có tham vọng chông lại chủ nghĩa phi lý trong một số trào lưu triết học tư sản hiện đại thì cuộc va chạm đó chỉ là một giả tưởng, vì chính nó cũng là "đồng sàng đồng mộng" với những loại triết học phi lý khác, bởi vì niềm tin tôn giáo, Thiên Khải cũng mang tính phi lý khác. Còn sự thừa nhận của khoa học mà chủ nghĩa Tômát mới nêu lên, nếu được coi là chủ nghĩa duy lý, thì có thể gọi đó là một thứ chủ nghĩa duy lý tha hóa vì chính cái mà nó tôn lên làm khoa học lại chính là sự áp bức, đè nén lý trí của con người.

Loigiaihay.com